ภูมิปัญญาแห่งการซักผ้า

ภูมิปัญญาแห่งการซักผ้า

โดย น้ำค้าง ไชยพุฒ
นิตยสารผู้จัดการ( สิงหาคม 2550)

กลับสู่หน้าหลัก

"เสื้อผ้าบางอย่างที่ออกแบบมาเป็นพิเศษ บางครั้งก็ใช้น้ำซักไม่ได้ การซักแห้งด้วยสารเคมีแบบพิเศษไม่เพียงแต่ช่วยรักษาสภาพของเนื้อผ้าให้คงทนไม่เสียหายเท่านั้น แต่ยังช่วยกำจัดคราบที่ฝังแน่นได้ด้วย เครื่องซักแห้งนั้นเจาะจงเป็นระบบปิดโดยเฉพาะ ไม่มีกลิ่น ไม่มีฝุ่น ไม่มีสารละลายอะไรโผล่มา ออกมาข้างนอกเลย" ทัศนา กัญจนาภรณ์ บอกกับ "ผู้จัดการ" เมื่อครั้งได้พบหน้าเธอเป็นหนแรกเมื่อสามเดือนก่อน

ทัศนาเป็นสะใภ้ของตระกูลกัญจนาภรณ์ที่เข้ามารับช่วงต่อในการดูแลธุรกิจซักแห้งของซินไฉฮั้วทั้งหมด ด้วยเหตุผลง่ายๆ ไม่ซับซ้อนนัก เพราะว่าการซักแห้งเป็นงานละเอียดที่ต้องใช้ฝีมือประณีตของผู้หญิงเข้าช่วยนั่นเอง

ทัศนาบอกว่า ภูมิความรู้เรื่องการซักแห้งของซินไฉฮั้ว อาจจะสืบทอดมาพอๆ กับการที่คนในสมัยโบราณ จะย้อมสีผ้าไหมมักจะต้องแช่น้ำส้มเอาไว้ หรือการที่ใช้น้ำมะพร้าวแช่ผ้าต่วนก่อนย้อมทุกครั้ง จนกระทั่งการผลัดยุคมาใช้เตาถ่านเพื่อการรีดผ้า รีดใบยาสูบ ที่ต้องใช้ปากอมน้ำพ่น และใช้ผ้ารองก่อนอีกชั้นกันความร้อนที่ไม่แน่นอน

พนักงานในยุคแรกของซินไฉฮั้วซึ่งมาจากตำบลท่าสะอ้านแบบยกครอบครัว รุ่นแล้วรุ่นเล่า จะกินนอนที่โรงงานย่านสี่พระยาของซินไฉฮั้ว กลางวันเตียงรีดผ้าจะทำหน้าที่ทนความร้อน และช่วยให้ผ้าเรียบอย่างใจ แต่เมื่อใดที่ตะวันตกดิน เตียงรีดจะถูกรองด้วยผ้าและกลายเป็นเตียงนอนของคนงานในทันที

การฝึกรีดของพนักงานจะมีพี่เลี้ยงประกบด้วยทุกครั้ง เตารีดไอน้ำหนักเกือบสิบกิโลกรัมที่สั่งเข้ามาจากต่างประเทศ ต้องใช้ถ่านใส่ด้านใน เพิ่งจะเปลี่ยนมาเป็นเตารีดไอน้ำแบบต่อท่อไอน้ำเข้ากับบอยเลอร์เมื่อไม่นานมานี้ เครื่องทำบอยเลอร์แบบใหม่ที่เปลี่ยนมาใช้ก๊าซธรรมชาติทดแทนการใช้น้ำมันเตามูลค่าหลายล้านบาทเพิ่งจะถูกสั่งเข้ามาไม่นานมานี้ เตรียมติดตั้งเข้ากับโรงงาน เพื่อประหยัดพลังงานและค่าใช้จ่ายในระยะยาว

วงเวียน ราษฎร์นิยม หัวหน้าแผนกซักอยู่กับซินไฉฮั้วมาตั้งแต่ยุคสี่พระยา ปัจจุบันทำหน้าที่คุมเครื่องซักแห้งรุ่นใหม่หลายเครื่องอย่างเชี่ยวชาญ รวมอายุการทำงานที่นี่กว่าสามสิบปี ขณะที่หัวหน้าช่างรีดที่ทำหน้าที่สอนการรีดและควบคุมการรีดทั้งหมดของซินไฉฮั้ว ก็อยู่มาตั้งแต่ยุคเดียวกัน

"หัวหน้าโรงงานถือว่าอายุงานมากที่สุด ไม่นับกับพนักงานที่รีไทร์ไปเมื่อเมษายนที่ผ่านมา นับอายุการทำงานรวมกว่า 40 ปี อายุงานของพนักงานที่นี่ 10 ปีถือว่าปกติ แต่หาก 10 ปีขึ้นไปถือว่ามีมาก หากอยู่ติดแล้วก็จะอยู่นาน แต่หากว่าอยู่ได้ไม่นานก็คือมักจะไม่ผ่านทดลองงานเสียเป็นส่วนใหญ่ เพราะว่างานซักผ้าเราเป็นงานหลัก เราไม่ใช่โรงแรม ที่มารับซักผ้า เพราะโรงแรมจะเป็นเมน แต่ซักผ้านี่เป็นอาชีพหลักของเรา ดังนั้นเราไม่ปิด และมั่นใจได้ว่าเราจะอยู่ได้อีกนาน" ทัศนาบอกกับ "ผู้จัดการ' เป็นนัยว่า ไม่เพียงแต่ภูมิปัญญาในการซักผ้าที่ยาวนานที่สืบทอดมาจากผู้เป็นพ่อจะสำคัญเท่านั้น แต่บุคลากรที่อยู่มายาวนานหลายสิบปี เป็นสิ่งที่ช่วยให้แบรนด์ของซินไฉฮั้วยังเป็นที่เชื่อถือได้จนถึงทุกวันนี้

แต่ละวัน ธุรกิจซักแห้งของซินไฉฮั้วดำเนินซ้ำกันไปมา เริ่มตั้งแต่รถขนผ้าจะรับผ้าเค็ม หรือผ้าสกปรก มาจากสาขากว่า 80 แห่งที่กระจายอยู่ทั่วกรุงเทพฯ และปริมณฑลเข้ามาที่โรงงานวันละสองรอบ เช้าและบ่ายตามลำดับ เช่นเดียวกับรถตู้สีฟ้าขาวซึ่งเป็นบริการรับส่งถึงบ้านที่เพิ่งจะเปิดให้บริการเมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมา จะขับรถไปรับผ้าตามสถานที่ต่างๆ ตามจุดที่มีการติดต่อมาจากลูกค้า

ผ้าเค็มทั้งหมดจะมีตัวเลขประจำเสื้อผ้าเอาไว้จากหน้าร้านที่ระบุว่าใครเป็นเจ้าของ มาจากสาขาไหน และมีคราบความเสียหายใด เมื่อถึงจุดเช็กผ้าเข้า พนักงานไม่กี่ชีวิตจะตรวจดูความสกปรก และพิจารณาว่าจะต้องทำความสะอาดแบบใด ก่อนแยกไปยังจุดการทำความสะอาดแตกต่างกันออกไป

พนักงานจะทำการลอกรายการเขียนตัวเลข ว่าเลขที่ของการรับเสื้อกับเสื้อผ้านั้นให้ตรงก่อน ก่อนติดหางของป้ายผ้าสีเอาไว้ที่ด้านในของตัวเสื้อผ้า เพื่อแยกและระบุวันรับคืนเสื้อผ้า เช่นผ้ารีดง่ายจะใช้ระยะเวลาในการส่งคืนลูกค้า 3 วัน ผ้าทำความสะอาดและรีดยากปานกลาง 5 วัน และผ้ารีดยากสุด 7 วัน เช่น รับผ้าเค็มวันพุธ ระดับการซักผ้าง่าย จะใช้เวลา 3 วัน การติดป้ายจะเป็นสีฟ้า ก็คือวันศุกร์ ที่ลูกค้าจะได้ผ้าคืน ซึ่งยังเป็นภูมิปัญญาเดิมตั้งแต่สี่พระยา หลังจากก่อนหน้านั้น ใช้สีของไหมแยกสาขา แต่ว่าเมื่อสาขาเพิ่มขึ้น การใส่สีไหมจึงไม่สะดวกเท่ากับการติดหมายเลขลงบนป้ายผ้าและเนาติดกับด้านในของตัวเสื้อผ้าแทนอย่างในปัจจุบัน

หลังจากทำความสะอาดเสร็จแล้ว พนักงานจะนำไปซักแห้ง โดยวิธีการกำจัดคราบนั้น ตกทอดกันมาจากรุ่นพี่ หากว่าทำดี รุ่นหลังก็ทำตามกันมาตลอด แต่มีการดัดแปลง เมื่อมีเคมีตัวอื่นที่ช่วยให้การกำจัดคราบดีขึ้น รุ่นหลังก็รับไว้พิจารณาด้วยเสมอ

กางเกงดูดีมีราคา ชุดราตรียาวหรูหรา พรม ผ้าม่าน ตุ๊กตา โซฟาหรือเก้าอี้ผ้า แขวนและวางเรียงรายอยู่ในบริเวณโรงงานหลังจากผ่านกระบวนคัดแยกและทำความสะอาดเป็นที่เรียบร้อย

หลังจากตรวจสอบคุณภาพเบื้องต้นว่ากระบวนการซักผ้ามีการชำรุดหรือคราบสกปรกหมดหรือไม่ ความเรียบร้อยเป็นอย่างไร หัวหน้าช่างรีดจะทำการแยกผ้าแบ่งไปให้ช่างแต่ละคน แต่ละแผนก เช่น ช่างใหญ่ที่รีดได้ทุกอย่าง ช่างเสื้อ ช่างกางเกง หากว่าการตรวจสอบคุณภาพไม่ผ่าน ผ้าชิ้นนั้นจะต้องผ่านกระบวนการแก้ไขอีกรอบ โดยให้หัวหน้าแผนกพิจารณาว่า จะแก้ไขอย่างไรต่อไป

"พนักงานใหม่จะฝึกให้เชี๊ยะผ้า หรือลงรีดตะเข็บผ้าให้เรียบก่อนเป็นเวลาสองสามวัน ให้รู้จักเตาว่าร้อนประมาณไหน ไอน้ำแบบไหน หากผ้าชนิดนี้ควรจะรีดความร้อนขนาดไหน แบ่งเป็นประเภทของผ้าแต่ละอย่างแตกต่างกันออกไป โดยทดลองกับผ้าง่ายๆ ก่อน ขยับไปเชี๊ยะผ้าที่ยากขึ้น เพราะตะเข็บของผ้าแต่ละแบบนั้นรีดแตกต่างกันออกไป หลังจากครึ่งเดือน ก็จะให้ลองชุดด้านนอก เช่นจากหัวไปอย่างไร ปกอย่างไร แขนอย่างไร ที่ซินไฉฮั้ว เราจะต้องเข้าไหล่ เสื้อผ้าทุกตัวจะถูกทำให้แขนกลมทุกตัว หากผ้าของคุณมีจีบแล้ว กลมไม่ได้เราก็จะต้องจีบ แต่หากว่าจีบมาแต่กลมได้ เราจะกลมให้หมด หากผ้าเป็นสีกรมสีเข้ม หากว่าทำจีบ นานวันเข้ามันจะซีดขาว ทำให้สีไม่เรียบ กรรมวิธีการรีดทำให้อายุการใช้งานของผ้านั้นนานขึ้นไปด้วยรอยมันถึงไหม้จะไม่เกิดขึ้นที่นี่" หัวหน้าช่างรีดบอกกับ "ผู้จัดการ"

ความละเอียดถี่ถ้วนในการดูแลเสื้อผ้าของพนักงานซินไฉฮั้ว เป็นที่มาของคำว่า "ศิษย์ซินไฉฮั้ว" ในเวลาต่อมา และมักพบเห็นได้ตามป้ายหน้าร้านซักแห้งบางแห่ง ที่เจ้าของกิจการเคยผ่านงานที่ซินไฉฮั้วมาแล้ว

มีเรื่องเล่าสืบต่อกันมาว่าในหมู่ผู้คนในวงการซักแห้งว่า ผู้ที่ผ่านงานจากซักแห้ง ซินไฉฮั้ว ไม่เพียงแต่เป็นที่นิยมชมชอบของเหล่าบรรดาโรงแรมระดับสี่และห้าดาว ในการดึงตัวเข้าไปดูแลกิจการซักผ้าในโรงแรมของตนเท่านั้น แต่ในยุคเฟื่องฟูของการส่งออกแรงงานไทยไปทำงานในประเทศแถบตะวันออกกลางเมื่อหลายปีก่อน หากมีการเปิดรับสมัครตำแหน่งพนักงานซักผ้าขึ้นมาคราใด ผู้ที่เขียนแปะเอาไว้ห้อยท้ายใบสมัครงานว่า เคยผ่านประสบการณ์การทำงานที่ซินไฉฮั้วมาแล้ว ตำแหน่งงานนั้นมักจะไม่พลาดจากมือของเขาเหล่านั้นแม้สักครั้ง

ภูมิปัญญาในการซักผ้าของซินไฉฮั้วจะเกิดขึ้นไม่ได้หากไม่ได้รับการสั่งสมมายาวนานรุ่นแล้วรุ่นเล่ากว่า 80 ปี จากรุ่นเก่าสู่รุ่นใหม่ วิถีการทำงานแบบเก่าที่ยังมีคุณค่าก็ยังมีให้เห็น ขณะที่กระบวนการทำงานแบบใหม่ที่นำเข้ามาก็ยิ่งช่วยส่งผลให้แบรนด์ซักแห้งของซินไฉฮั้วนั้นสร้างตำนานความเก่งและชำนาญในการซักแห้งให้เพิ่มขึ้นอีกเป็นทวีคูณ

กลับสู่หน้าหลัก

ผลงานนี้ ใช้สัญญาอนุญาตของครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-ไม่ดัดแปลง 3.0 ประเทศไทย