วันที่ 12 สิงหาคม 2554 บนโลก “เวยป๋อ” เครือข่ายสังคมออนไลน์ที่ใหญ่ที่สุดของจีน มีภาพธรรมดาๆ ภาพหนึ่งถูกสมาชิกส่งต่อไปทั่วนับหมื่นๆ ครั้ง ภาพดังกล่าวเป็นภาพของแกรี ล็อก เอกอัครราชทูตสหรัฐอเมริกาประจำประเทศจีนคนใหม่กับบุตรสาวตัวน้อยกำลังยืนซื้อกาแฟสตาร์บัคส์อยู่หน้าเคาน์เตอร์สนามบินนานาชาติซีแอตเทิล-ทาโคมา

ภาพดังกล่าวถ่ายโดย “ถัง เจาฮุย” ซีอีโอของบริษัท adSage บริษัทผลิตซอฟต์แวร์ด้านโฆษณา บนโลกออนไลน์ ซึ่งมีสำนักงานอยู่ที่ปักกิ่ง เซี่ยงไฮ้ และซีแอตเทิล สหรัฐอเมริกา โดยในช่วงเช้าวันนั้น “ถัง” เล่าว่าเขาเห็นแกรี ล็อกกับภรรยาและลูกๆ รวม 3 คนที่สนามบินซีแอตเทิล คาดหมายว่าทั้งหมดน่าจะกำลังเดินทางขึ้นเครื่องมายังประเทศจีนในโอกาส ที่ล็อกเข้าดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูตสหรัฐฯ ณ กรุง ปักกิ่ง เมื่อเห็นดังนั้นเขาจึงหยิบโทรศัพท์ไอโฟนขึ้นมา ถ่ายและโพสต์รูปดังกล่าวลงในเวยป๋อ weibo.com/adsagetang ส่วนตัว

“ที่ขำก็คือ ท่านทูตล็อกหยิบกระดาษอะไรสักอย่างคล้ายคูปองลดราคายื่นให้คนเก็บเงิน ทว่า หลังจากที่คนเก็บเงินตรวจคูปองใบนั้นแล้วเขาก็บอก กับท่านทูตว่าคูปองใช้ไม่ได้ เขาดูไม่ไว้หน้าท่านทูตเลยแม้แต่น้อย แต่ท่านทูตก็ไม่ได้แสดงความไม่พอใจ อะไร และควักบัตรเครดิตมาจ่ายค่ากาแฟแทน” นัก ธุรกิจจีนเล่า

ต่อมาในวันเสาร์ที่ 13 สิงหาคม ล็อกและครอบครัวเดินทางมาถึงสนามบินนานาชาติกรุงปักกิ่ง ด้วยสีหน้ายิ้มแย้มและท่าทีที่เรียบง่าย เมื่อลงเครื่องล็อกถอดเสื้อสูทของเขาออกและสะพายกระเป๋าเป้ยี่ห้อไนกี้ด้วยตัวเอง ส่วนภรรยาสาว “โมนา ลี ล็อก” ก็สะพายกระเป๋าใบใหญ่ด้วยตัวเอง พร้อมจูงมือบุตรสาวคนเล็กไปด้วย

จากนั้นเมื่อเดินออกมาด้านนอกสนามบิน เมื่อล็อกเห็นว่ารถคาดิลแลคประจำตำแหน่งคันหรูคงไม่สะดวกสำหรับครอบครัวขนาด 5 ชีวิตของเขา เขาจึงขอเปลี่ยนไปนั่งรถตู้ฟอร์ดเพื่อเดินทางไปยังบ้านพักทูตแทน

เมื่อข่าวการเดินทางมาถึงจีนของแกรี ล็อกถูกเผยแพร่ออกไป ชาวจีนแผ่นดินใหญ่ก็ยิ่งออกมาแสดงความชื่นชมกับเอกอัครราชทูตอเมริกันเชื้อสาย จีนคนใหม่นี้ทันที โดยประชาชนทั่วไป-คอลัมนิสต์ในสื่อหลัก รวมทั้งหนังสือพิมพ์ภาษาอังกฤษอย่างไชน่า เดลี ยังถึงกับกล่าวว่า ข้าราชการชาวจีนน่าจะเอาความสมถะของล็อกเป็นแบบอย่าง ไม่ใช่ไปไหนมาไหนก็ทำตัวเป็นเจ้าขุนมูลนาย เรียกหาคนรองมือรองเท้าตลอด

“ในเมืองจีนแม้แต่นายกเทศมนตรี ซึ่งเป็นข้าราชการที่ไม่ได้มีตำแหน่งสูงอะไรยังต้องมีโชเฟอร์คอยขับรถกับเลขานุการส่วนตัวคอยถือกระเป๋าให้เลย...บางทีอาจถึงเวลาแล้วที่ข้าราชการระดับสูงของจีนอาจจะต้องเอาเยี่ยงอย่างความอ่อนน้อมถ่อมตนของล็อกบ้าง” เฉิน เหว่ยหัว รองบรรณาธิการหนังสือพิมพ์ไชน่า เดลี ฉบับเผยแพร่ในสหรัฐฯ ระบุ[1]

การเดินทางมาประจำที่ประเทศจีนของล็อก ถือ เป็นการผ่อนคลายความตึงเครียดในความสัมพันธ์ระหว่าง จีนกับสหรัฐฯ ซึ่งในช่วงหลายเดือนที่ผ่านมาค่อนข้างเปราะบาง ตั้งแต่ปัญหาความขัดแย้งในทะเลจีนใต้, ปัญหาเรื่องทิเบตและทะไลลามะ, ปัญหาหนี้ในเศรษฐกิจ สหรัฐฯ ที่ลุกลามสร้างความปั่นป่วนให้หลายประเทศทั่วโลก โดยเฉพาะจีนที่ถือเป็นเจ้าหนี้รายใหญ่ที่สุดของสหรัฐฯ กว่า 1.16 ล้านล้านดอลลาร์ และปัญหาการซื้อขายเครื่องบิน เอฟ-16 ให้แก่ไต้หวัน เป็นต้น

แกรี ล็อก ลาออกจากตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ของสหรัฐฯ ในรัฐบาลโอบามา เพื่อเข้า รับตำแหน่งเอกอัครราชทูตสหรัฐฯ ประจำประเทศจีนอย่างเป็นทางการตั้งแต่วันที่ 1 สิงหาคม 2554 โดยล็อก ถือเป็นชาวอเมริกันเชื้อสายจีนคนแรกที่ได้รับตำแหน่งนี้ นอกจากนี้เขายังเข้ามารับตำแหน่งสำคัญนี้แทนจอน ฮันท์สแมน จูเนียร์ (Jon Huntsman, Jr.) ตัวเต็งตัวแทนผู้สมัครของพรรครีพับลิกันที่จะลงช่วงชิงตำแหน่ง ประธานาธิบดีกับบารัก โอบามา ในการเลือกตั้งประธานา ธิบดีที่จะมาถึงในช่วงปลายปีหน้า (พ.ศ.2555 หรือ ค.ศ.2012)

สำหรับประวัติของเอกอัครราชทูตอเมริกาประจำ ประเทศจีน เชื้อสายจีนคนแรกในประวัติศาสตร์ผู้นี้ถือว่าน่าสนใจไม่น้อย

แกรี เฟย์ ล็อก (Gary Faye Locke) บรรพบุรุษ แซ่ลั่ว มีชื่อจีนว่า ลั่ว เจียฮุย ปัจจุบันอายุ 61 ปี บรรพบุรุษเป็นชาวเมืองไถซาน มณฑลกวางตุ้ง (กว่างตง) คุณปู่ของล็อกเป็นชาวจีนกวางตุ้งที่อพยพไปยัง สหรัฐอเมริกาในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 ในตอนแรกปู่ของล็อกทำงานเป็นคนรับใช้ที่เมืองโอลิมเปีย เมืองหลวง ของมลรัฐวอชิงตัน ทว่า หลังจากอยู่ได้ไม่นานนัก ปู่ของล็อกเดินทางกลับไปยังบ้านเกิดอีกครั้ง ทำให้พ่อของล็อก คือ “เจมส์ ล็อก” เกิดที่เมืองจีน และอพยพกลับมายังสหรัฐอเมริกาอีกครั้งในช่วงวัยรุ่น[2]

ในดินแดนแห่งเสรีภาพ เจมส์ ล็อกหาเลี้ยงชีพด้วยการทำธุรกิจเล็กๆ ที่รัฐวอชิงตัน รวมถึงรับราชการในกองทัพสหรัฐฯ ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ส่วนทางครอบครัว เจมส์ ล็อกแต่งงานกับจูเลีย ล็อก สาวชาวจีนฮ่องกง และมีลูกด้วยกันรวม 5 คน โดย แกรี ล็อก เป็นบุตรคนที่ 2 เกิดเมื่อวันที่ 21 มกราคม 2493 (ค.ศ.1950)

แกรี ล็อก เกิดและเติบโตมาในเมืองซีแอตเทิล โดยบ้านที่เขาอาศัยอยู่เป็นชุมชนบ้านของทหารผ่าน ศึกที่ชื่อเยสเลอร์ เทอร์เรส (Yesler Terrace) ว่ากันว่า ในครอบครัวล็อกสื่อสารกันด้วยภาษากวางตุ้งกันเป็นหลัก จนกระทั่งแกรี ล็อก อายุได้ 5 ขวบถึงเวลาเข้าโรงเรียน เขาจึงได้เรียนภาษาอังกฤษ

ล็อกเป็นเด็กเรียนดี โดยจบการศึกษาจากโรงเรียนมัธยมแฟรงคลินในซีแอตเทิลด้วยเกียรตินิยม ในปี 2511 (ค.ศ.1968) ก่อนที่จะเข้าศึกษาต่อด้านรัฐศาสตร์ที่มหาวิทยาลัยเยล โดยจบการศึกษาในปี 2515 (ค.ศ.1972) และได้รับปริญญาทางกฎหมายจากมหาวิทยาลัยบอสตันในปี 2518 (ค.ศ.1975) โดยในชีวิตการเรียนล็อกต้องปากกัดตีนถีบพอสมควรด้วย การขอทุนการศึกษา, ขอเงินสนับสนุน และทำงานพาร์ตไทม์จนกระทั่งจบการศึกษา

ในปี 2521 ครอบครัวของล็อกประสบกับเหตุการณ์อันเลวร้ายและสอนให้เขารู้ซึ้งถึงปัญหาอาชญากรรมในสหรัฐฯ นั่นคือ พ่อของเขาถูกยิงจนเกือบเสียชีวิตในร้านขายของชำของครอบครัว ทำให้ เมื่อล็อกเข้ามาสู่วงการการเมืองตั้งแต่ระดับท้องถิ่น ในฐานะผู้บริหารเขตคิง เคาท์ตีในวอชิงตัน จนถึงได้รับตำแหน่งผู้ว่าการรัฐวอชิงตันคนที่ 21 เขาจึงสนับสนุนการบังคับใช้กฎหมายที่เข้มงวดมาตลอด

ล็อกสร้างประวัติศาสตร์ด้วยการเป็นผู้ว่าการรัฐคนแรกที่เป็นชาวอเมริกันเชื้อสายจีน ต่อมาในเดือนมีนาคม 2552 รัฐบาลโอบามาก็ได้แต่งตั้งเขาให้ เป็นรัฐมนตรีพาณิชย์ ถือว่าเป็นชาวอเมริกันเชื้อสาย จีนคนแรกที่ได้รับตำแหน่งนี้อีกเช่นกัน ทั้งนี้ในคณะรัฐมนตรีของโอบามามีรัฐมนตรีเชื้อสายเอเชียนอยู่ 3 คน คือ แกรี ล็อก, สตีเฟน ชู รัฐมนตรีพลังงาน (อเมริกันเชื้อสายจีน) และนายพลเอริก ชินเซกิ รัฐมนตรีกิจการทหารผ่านศึก (อเมริกันเชื้อสาย ญี่ปุ่น)

ดูเหมือนว่าประธานาธิบดี โอบามาจะชื่นชอบล็อกไม่น้อย โดยปี 2552 ในช่วงที่มีการแต่งตั้งล็อกเป็น รมต.พาณิชย์ โอบามาถึงกับยกย่องล็อกว่า มีภูมิหลังของครอบครัว และเรื่อง ราวประวัติชีวิตส่วนตัวอันยอดเยี่ยมที่บ่งบอกความเป็นอเมริกา ขณะที่ล็อกในระหว่างดำรงตำแหน่ง รมต.พาณิชย์ก็เคยกล่าวชื่นชมโอบามาต่อหน้านักศึกษามหาวิทยาลัยชิงหัวว่า โอบามาช่วยทำลายข้อจำกัดของชนกลุ่มน้อยในสหรัฐฯ ในการก้าวขึ้นไปดำรงตำแหน่งระดับสูงสุดในรัฐบาลสหรัฐฯ[3]

ในด้านของชีวิตครอบครัว แกรี ล็อก แต่งงานกับสาวเอเชียนอเมริกันจากแคลิฟอร์เนียนาม “โมนา ลี” อดีตผู้สื่อข่าวของสถานีโทรทัศน์ KING 5 สถานีโทรทัศน์ ท้องถิ่นของซีแอตเทิล และอดีตมิสเอเชียน อเมริกันปี ค.ศ.1986-1987 โดยเธอก็มีมันสมองที่ฉลาดเฉลียวไม่แพ้หน้าตาที่สะสวย เพราะจบการศึกษาด้านวรรณคดีอังกฤษ จากมหาวิทยาลัยเบิร์กเลย์ และจบปริญญาโทด้านสื่อสารมวลชนจากมหาวิทยาลัยนอร์ทเวสเทิร์นโดยทั้งคู่มีบุตร 3 คน เป็นหญิง 2 ชาย 1 ประกอบไปด้วยเอมิลี นิโคล (อายุ 14 ขวบ) ดีแลน เจมส์ (12 ขวบ) และมาเดอลีน ลี (6 ขวบ)

แกรี ล็อกและครอบครัวชาวอเมริกันเชื้อสายจีนที่ดูอบอุ่นและเป็นมิตร สร้างความประทับใจแรกให้กับชาวจีนแผ่นดินใหญ่ไม่น้อย ทว่า ก็มีสื่อและนักวิเคราะห์ จีนไม่น้อยที่รีบออกมาพูดกันท่า และกล่าวเตือนไว้ก่อนว่า แม้แกรี ล็อกจะมีสายเลือดเป็นจีนก็จริง แต่เนื้อแท้แล้วล็อกเป็นอเมริกันเต็มร้อย สังเกตได้จากการที่เขาไม่สามารถพูดภาษาจีนกลางได้เลย (โดยเฉพาะเมื่อเทียบกับจอน ฮันท์สแมน เอกอัครราชทูตจีนคนก่อนที่แม้เป็น คนผิวขาว แต่กลับพูดจีนกลางได้คล่องปร๋อ)

“การส่งแกรี่ ล็อกมาทำหน้าที่สำคัญนี้ เป็นการแสดงออกถึงความจริงใจของโอบามาในการรักษาความสัมพันธ์กับจีน และแสดงให้เห็นว่าโอบามาให้คุณค่าแก่ความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศอย่างสูงยิ่ง ไม่เช่นนั้นคงไม่ยอมแต่งตั้งคนที่มีความสามารถสูงที่นั่งเก้าอี้รัฐมนตรีพาณิชย์มาก่อนมารับตำแหน่งนี้ แต่แม้เขาจะมีรากเป็นคนจีน แต่เขาย่อมต้องทำทุกวิถีทางเพื่อคุ้มครองผลประโยชน์ของอเมริกา” ศาสตราจารย์ผู้เชี่ยวชาญด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศจากมหาวิทยาลัยชิงหัวคนหนึ่งให้สัมภาษณ์กับสื่อจีน

ครั้งหนึ่งเจมส์ ล็อก บิดาบังเกิดเกล้าของแกรี ล็อก เคยเปิดใจกับสื่ออเมริกันเล่าถึงเรื่องราวเกี่ยวกับลูกชายคนที่ 2 ของเขาว่า นานมาแล้วภรรยาของเขาชักชวนให้เขาไปดูหมอดูลายมือ ซึ่งเจมส์ก็อิดออดอยู่สักพักโดยอ้างว่า ตนเองไม่เชื่อเรื่องพวกนี้ แต่สุดท้ายก็มิอาจขัดใจภรรยา

“หมอดูดูลายมือแล้วก็บอกกับผมว่า คุณจะมีลูกชายที่มีชื่อเสียง ผมบอกว่ามีชื่อเสียงเหรอ? จะเป็นอะไรได้ เป็นหมอ เป็นวิศวกร หรือเป็นนักวิทยาศาสตร์ อาชีพพวกนี้ก็ไม่มีอะไรนี่... หมอดูก็บอกว่าไม่ใช่ เขาจะเป็นนักการเมืองใหญ่ ตอนนั้นผมตอบไปว่าคนอเมริกันเชื้อสายเอเชียเนี่ยนะจะเป็น นักการเมืองใหญ่? หมอดูก็บอกว่า แล้วคุณก็คอยดู แล้วกัน!” บิดาของเอกอัครราชทูตสหรัฐฯ ประจำประเทศจีนคนใหม่เล่า

วันนี้บุตรชายคนที่ 2 ของเจมส์ ล็อก ไม่เป็น เพียงนักการเมืองใหญ่ของสหรัฐอเมริกา แต่ได้กลายเป็นว่าที่นักการทูตผู้ยิ่งใหญ่ ผู้ที่ประชาชนหลายพันล้านคนฝากความหวังเอาไว้ว่า เขาจะใช้คุณสมบัติพิเศษ ความสามารถและฝีไม้ลายมือทางการทูต เพื่อเชื่อมประสานความสัมพันธ์ระหว่าง สองชาติมหาอำนาจ ในการนำพาโลกไปสู่สันติสุขและความอยู่ดีกินดีในที่สุด

หมายเหตุ:

[1] Chen Weihua, Backpack makes a good impression, China Daily, 17 Aug 2011.

[2] The Locke Family, http://www.digitalarchives.wa.gov/governorlocke/bios/family.htm

[3] Gary Locke answers question by Chinese netizen in Tsinghua University, Youtube.com, May 2010.