โรงแรมพูคาน่านฟ้า แต่เดิมถือกำเนิดมาท่ามกลางกระแสของการอพยพของชาวจีนโพ้นทะเลที่เข้าพึ่งพระบรมโพธิสมภาร ดั้นด้นไปทั่วทุกมุมของพระราชอาณาจักรไทยเพื่อสร้างชีวิตใหม่ รวมมาถึงจังหวัดน่าน อันเป็นดินแดนแสนสุขสงบที่สืบทอดมาจากอาณาจักรโบราณลานนาตะวันออก ที่ตั้งอยู่ 668 กิโลเมตร ไปทางเหนือของกรุงเทพมหานคร ในอ้อมกอดของขุนเขาที่ปกคลุมด้วยป่าไม้เขียวชอุ่ม ห่อหุ้มด้วยไอหนาวแฝงสายหมอกในยามเช้า

ประมาณว่าในช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง ได้มีชาวจีนโพ้นทะเลเชื้อสายไหหลำคณะหนึ่ง สร้างโรงแรมไม้เล็กๆ สองชั้นขึ้นมาบนที่ดิน 76 ตารางวา ถนนสุมนเทวราช ในอำเภอเมืองน่าน ให้ชื่อว่าโรงแรม “นั่ม เส่ง เฮ็ง” ช่วงเวลาต่อมาได้ขายกิจการนี้ให้กับนักธุรกิจตระกูลบุญซื่อ ซึ่งภายหลังตกทอดมาถึง คุณทวี บุญซื่อ (อดีตนายกเทศมนตรีเมืองน่าน และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรของจังหวัดน่าน) หลังจากนั้นอีกไม่นาน คุณทวี บุญซื่อ ก็ได้ขายกิจการโรงแรมนี้ต่อให้กับคุณเป็งหย่วน แซ่ห่าน ผู้เป็นบิดาของ คุณวิโรจน์ หาริกุล ผู้ประกอบธุรกิจโรงเลื่อยจักรและค้าไม้แปรรูปอยู่แต่เดิม

ต่อมาอีกระยะหนึ่ง ท่านเจ้าของใหม่พิจารณาเห็นว่า สภาพของโรงแรมนั่ม เส่ง เฮ็งนั้น ได้ทรุดโทรมลงไปมาก กอปรทั้งตนเองก็ดำเนินกิจการเกี่ยวกับไม้อยู่แล้ว จึงได้ตกลงใจที่จะรื้อออกหมด แล้วสร้างใหม่ในปี พ.ศ. 2498 เป็นอาคารสามชั้น ใช้ไม้หมดทั้งหลัง มีห้องพัก 14 ห้อง โดยได้จ้างนายช่างชื่อสำรวย (ไม่ทราบนามสกุล) มาจากกรุงเทพฯ เพื่อออกแบบ และให้ควบคุมการก่อสร้างไปด้วยเลย ผู้รับเหมาแรงงานเป็นคนจีนชื่อนายชิวหย่วน คนงานและช่างไม้เป็นคนพื้นบ้านมาจากเมืองแพร่และเมืองน่าน อุปกรณ์การก่อสร้างล้วนสั่งซื้อมาจากเมืองแพร่ ไม้ที่นำมาก่อสร้างเป็นไม้เนื้อแข็ง เช่น ไม้เต็งรัง ไม้แดง และไม้ประดู่ ส่วนประตู หน้าต่าง ทำด้วยไม้สักทั้งหมด ไม้ที่ใช้ในการนี้ก็มาจากโรงเลื่อยที่หมู่บ้านเขาน้อยของคุณวิโรจน์ หาริกุล นั้นเอง ด้านการตกแต่งภายในก็คิดออกแบบกันเอาเองโดยคนในครอบครัว เครื่องเรือน เช่น โต๊ะ ตู้ เตียง ใช้ช่างไม้

ในเมืองน่านนั้นเองเป็นผู้ทำ ส่วนใหญ่เป็นช่างชาวจีนฝีมือดี ก่อสร้างอยู่หนึ่งปีจึงเสร็จ ลงทุนไปประมาณ 300,000 บาท

เมื่อสร้างเสร็จแล้ว คุณเป็งหย่วนได้ให้น้องชาย คือ คุณเก่งหย่วน ผู้ซึ่งขณะนั้นทำกิจการค้าขายอยู่ที่อำเภอท่าวังผา มาดูแลและดำเนินกิจการของโรงแรมนี้ มีลูกจ้าง 5 คน และได้ตั้งชื่อโรงแรมที่สร้างขึ้นมาใหม่นี้ว่า “น่านฟ้า” นามนี้มีความหมายอันไพศาล คุณเก่งหย่วน แซ่ห่าน ได้บริหารงานโรงแรมน่านฟ้าจากนั้นมาด้วยดีเป็นเวลา 10 กว่าปี คุณวิโรจน์ หาริกุล ผู้เป็นหลานจึงยกความเป็นเจ้าของโรงแรมนี้ให้คุณเก่งหย่วน ผู้เป็นอา อีกทั้งโอนกรรมสิทธิ์ที่ดินที่ตั้งให้กับบุตรทุกคนของคุณอาอีกด้วย ซึ่งท่านเหล่านี้ก็ได้ร่วมกันดูแลกิจการของโรงแรมต่อมาอีกประมาณ 40 ปี

ใน พ.ศ.2552 ทายาทของคุณเก่งหย่วน แซ่ห่าน ซึ่งล้วนแต่ชราภาพ ได้ตัดสินใจขายกิจการและกรรมสิทธิ์ของโรงแรมน่านฟ้าให้กับผู้ลงทุนใหม่ที่ฟ้าลิขิตให้มาพานพบ คือ บริษัท เครือพูคา จำกัด ในปีถัดมา การปรับปรุงโรงแรมน่านฟ้าครั้งใหญ่ก็ได้เริ่มขึ้น โดยต่อยอดจากชื่อเดิมเป็นชื่อใหม่ในวันนี้ว่า โรงแรม “พูคาน่านฟ้า”

พูคา คือชื่อของราชวงศ์แรกของอาณาจักรน่าน เมื่อ 700 ปีมาแล้ว ซึ่งก่อตั้งโดยพญาพูคา ดังที่เล่าขานกันมาในพงศาวดาร ราชวงศ์พูคาปกครองบ้านเมืองให้เป็นรัฐลานนาอิสระที่เจริญรุ่งเรืองถึง 200 ปี ชื่อ “พูคา” นั้นจึงสะท้อนความยิ่งใหญ่ของเมืองน่านในโบราณกาล และเห็นเป็นมงคลที่จะอัญเชิญมาประกอบในการตั้งชื่อโรงแรมไม้ที่ยิ่งใหญ่ของลานนาตะวันออกนี้

การปรับปรุงโรงแรมใน พ.ศ.2553 นี้ มีวัตถุประสงค์ที่จะใส่ระบบอำนวยความสะดวกสบายต่างๆ ที่โรงแรมสมัยใหม่พึงจะมี หากคงรูปลักษณ์ของสถาปัตยกรรมเดิมเอาไว้ทั้งหมด รวมทั้งการใช้ไม้ใหม่มาทดแทนไม้เดิมที่หมดสภาพไป การตกแต่งทั้งภายนอกและภายใน เป็นไปด้วยวิญญาณแห่งความเรียบง่ายสวยหวานสราญตาสราญใจ ของลานนาตะวันออกในอดีตอันไกลโพ้น เพื่อให้ได้สิ่งปลูกสร้างที่จะคงเป็นขวัญ และเป็นความภูมิใจ ของชาวเมืองน่าน อีกทั้งเป็นการประกาศให้รู้ถึงความงดงามผสานความสง่างามของวัฒนธรรม ที่จะดึงดูดผู้คนจากทั่วทิศ ให้ได้มาต้องสะกดด้วย

“เสน่หามนตราแห่งลานนา”
โรงแรมพูคาน่านฟ้าแห่งนี้
เรียบเรียงโดยบัณฑูร ล่ำซำ 17 สิงหาคม พ.ศ.2553