ญี่ปุ่นนับเป็นหนึ่งในตลาดส่งออกที่สำคัญของไทยมาอย่างต่อเนื่อง โดยเป็นรองเพียงสหรัฐฯ และสหภาพยุโรปเท่านั้น แม้มูลค่าการส่งออกของไทยไปยังญี่ปุ่นจะชะลอตัวลงบ้างในปี 2552 จากผลของวิกฤติเศรษฐกิจโลกช่วงปลายปี 2551

ในช่วง 9 เดือนแรกของปี 2553 มูลค่าการส่งออกของไทยไปยังประเทศญี่ปุ่นมีการขยายตัวทุกเดือนเมื่อเทียบกับปีที่ผ่านมา คิดเป็นมูลค่ารวม 14.84 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ขยายตัวร้อยละ 32.03 (YoY)

สินค้าส่งออกที่สำคัญ นอกจากจะได้แก่สินค้าประเภทอุปกรณ์และส่วนประกอบเครื่องคอมพิวเตอร์และชิ้นส่วนยานยนต์แล้ว สินค้าอีกประเภทหนึ่งของไทยที่มีความสำคัญในการส่งออกไปยังตลาดญี่ปุ่น คือสินค้าประเภทอาหาร ซึ่งมีทั้งกลุ่มอาหารแปรรูปเบื้องต้น เช่น ข้าว มันสำปะหลัง กุ้งสดแช่เย็น แช่แข็ง และกลุ่มอาหารกระป๋องและแปรรูป เช่น อาหารทะเลกระป๋องและแปรรูป น้ำตาลทราย ผักผลไม้กระป๋องและแปรรูป

โดยในช่วง 9 เดือนแรกของปี 2553 สินค้าประเภทอาหาร ที่ไทยส่งออกไปญี่ปุ่นมีมูลค่า 2.57 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ คิดเป็น สัดส่วนประมาณร้อยละ 17.25 ของการส่งออกสินค้าทั้งหมดของไทยไปยังญี่ปุ่น ทั้งนี้ ญี่ปุ่นเป็นตลาดส่งออกอาหารที่สำคัญของไทย เนื่องจากญี่ปุ่นผลิตอาหารได้ไม่เพียงพอกับความต้องการบริโภค

ในขณะที่ประเทศไทยเป็นประเทศผู้ผลิตอาหารที่สำคัญของโลก โดยในระหว่างปี 2551-2552 การส่งออกอาหารของไทย ไปยังญี่ปุ่นมีการเติบโตในเกณฑ์ดีเมื่อเทียบกับการส่งออกของไทย โดยรวมไปญี่ปุ่น ในปี 2551 การส่งออกอาหารจากไทยไปญี่ปุ่นมีมูลค่าเพิ่มขึ้นถึงร้อยละ 37.35 (YoY) ซึ่งมากกว่าการเติบโตของ การส่งออกโดยรวมของไทยไปญี่ปุ่นซึ่งอยู่ที่ร้อยละ 10.90 (YoY)

ส่วนในปี 2552 แม้ว่าวิกฤติเศรษฐกิจจะทำให้การส่งออกอาหารจากไทยไปญี่ปุ่นหดตัวลงร้อยละ 1.96 (YoY) แต่ก็เป็นอัตราที่น้อยกว่าการหดตัวของการส่งออกโดยรวมจากไทยไปญี่ปุ่น ที่ติดลบร้อยละ 21.75 (YoY) ขณะที่ใน 9 เดือนแรกของปี 2553 มูลค่าการส่งออกอาหารจากไทยไปญี่ปุ่นเติบโตในอัตราสูง ร้อยละ 13.50 (YoY) เป็นอัตราการเติบโตที่ระดับเลข 2 หลัก แม้ว่าจะถูกกดดันจากความต้องการบริโภคในญี่ปุ่นที่ชะลอตัวก็ตาม โดยมูลค่าอยู่ที่ 2,559.3 ล้านดอลลาร์สหรัฐ คิดเป็นสัดส่วนประมาณร้อยละ 15 ของการส่งออกอาหารของไทยทั้งหมด

ศูนย์วิจัยกสิกรไทยประเมินว่า สินค้าส่งออกของไทยไปยังญี่ปุ่นในประเภทอาหารยังมีแนวโน้มเติบโตต่อไปได้ในญี่ปุ่นในปีหน้า เนื่องจากอาหารจัดว่าเป็นสินค้าจำเป็น อีกทั้งสินค้าไทยได้รับการยอมรับด้านคุณภาพในตลาดญี่ปุ่น

สำหรับปี 2553 ศูนย์วิจัยกสิกรไทยคาดว่า การส่งออกสินค้าอาหารไปยังตลาดญี่ปุ่นน่าจะเติบโตประมาณร้อยละ 13 (YoY) และอาจจะเติบโตในอัตราที่ชะลอตัวลงเล็กน้อยในระดับร้อยละ 10-12 (YoY) ในปีหน้า ด้วยผลของฐานที่สูงในปีนี้ประกอบ กับผลของภาวะเศรษฐกิจชะลอตัวในญี่ปุ่น ซึ่งถือเป็นปัจจัยสำคัญ ที่ควรติดตามอย่างใกล้ชิด

ปัจจัยท้าทายจากเศรษฐกิจที่ชะลอตัวและการเปลี่ยนแปลง ด้านประชากรในญี่ปุ่น ทำให้ผู้ประกอบการไทยควรเร่งปรับตัวเพื่อรับมือและหาช่องทางในการบริหารจัดการสถานการณ์ให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อธุรกิจ โดยการให้ความสำคัญมากขึ้นกับคุณภาพ ของสินค้าเพื่อสร้างชื่อเสียงและภาพลักษณ์ที่ดี อันจะนำไปสู่ความสามารถในการครองใจผู้บริโภคในยามที่ต้องเลือกซื้อภายใต้ งบประมาณที่จำกัดมากขึ้น

ขณะเดียวกัน การที่รายได้ผู้บริโภคถูกกระทบจากปัญหาเศรษฐกิจ กลับสามารถมองได้ว่าเป็นโอกาสของไทยในการพัฒนาสินค้าในรูปแบบที่สะดวกในการเตรียมรวมไปถึงอาหารแช่แข็งพร้อมรับประทานมากขึ้น

นอกจากนั้น การที่ญี่ปุ่นมีแนวโน้มประชากรลดลงและมีผู้สูงอายุเพิ่มขึ้น ก็อาจพลิกเป็นโอกาสของการส่งออกอาหารเพื่อสุขภาพมายังญี่ปุ่น ซึ่งในปัจจุบันยังมีสัดส่วนในตลาดไม่มากนักก็ได้ ทั้งนี้ ผู้ประกอบการไทยอาจจะต้องสร้างสรรค์รูปแบบบรรจุภัณฑ์ที่ง่ายต่อการเปิด เพื่ออำนวยความสะดวกมากขึ้นด้วย

นอกจากด้านผลิตภัณฑ์แล้ว ในส่วนของวิธีการทำธุรกิจ กับผู้นำเข้าชาวญี่ปุ่นก็มีความสำคัญเช่นกัน โดยชาวญี่ปุ่นนั้น ให้ความสำคัญกับความสม่ำเสมอและตรงต่อเวลาเป็นอย่างมาก นอกจากนั้นยังมีธรรมเนียมปฏิบัติในการติดต่อธุรกิจที่เป็นลักษณะเฉพาะตัวหลายประการ เช่น ระดับของการโค้งเพื่อแสดงความเคารพหรือทักทาย หรือความจำเป็นของการให้นามบัตร เป็นต้น ดังนั้น หากนักธุรกิจไทยสามารถปฏิบัติ ตัวได้ถูกต้องก็จะทำให้การติดต่อธุรกิจราบรื่น และช่วยในการรักษาความสัมพันธ์ทางธุรกิจให้แน่นแฟ้นยิ่งขึ้น

บางทีการให้ความสำคัญกับธรรมเนียมการติดต่อธุรกิจกับชาวญี่ปุ่น จะเป็นอีกส่วนหนึ่งที่ช่วยให้ผู้ส่งออกอาหารของไทยไปญี่ปุ่นสามารถทำการค้าได้อย่างราบรื่นยิ่งขึ้น

น่าจะเป็นผลดีต่อผู้ทำธุรกิจส่งออกอาหารไปญี่ปุ่นเองในท้ายที่สุด