การย้ายเมืองหลวงไปยัง Nagaoka ถือเป็นวาระสิ้นสุดสมัย Nara ลงในปี ค.ศ. 794 หลังจากนั้นเมืองหลวงเก่าและพระราชวัง Heijokyo* ก็ถูกปล่อยปละให้เสื่อมสลายไปตามกาลเวลาคงเหลือไว้ซึ่งพุทธศาสนาที่ยังอยู่สถาวรสืบสานต่อมาจวบจนปัจจุบัน

อาณาบริเวณไม่ห่างจาก Heijokyo มากนักมีวัดคู่บ้านคู่เมืองเก่าแก่แห่งหนึ่งชื่อ Todaiji ซึ่งเป็นที่ประดิษฐานของพระพุทธรูปองค์ใหญ่นามว่า Rushanabutsu แต่คนส่วนใหญ่มักเรียกกันว่า Nara Daibutsu

วัดแห่งนี้สร้างขึ้นจากพระราชดำริของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ Shomu ซึ่งเคยใช้เป็นอารามหลวงในสมัย Nara ที่แสดงบทบาทสำคัญในฐานะศูนย์กลางการเผยแผ่พุทธศาสนาออกไปทั่วราชอาณาจักร

ย้อนกลับไปในปี ค.ศ.724 พระนัดดาในสมเด็จพระมหาจักรพรรดินี Gemmei ผู้สถาปนา Heijokyo ขึ้นเป็นเมืองหลวงถาวรแห่งแรกของญี่ปุ่นในปี ค.ศ.710 นั้นทรงขึ้นครองราชย์เป็นจักรพรรดิองค์ที่ 45 แห่งญี่ปุ่นซึ่งทรงพระนามว่าสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ Shomu

คงไม่ผิดหากจะกล่าวว่ารัชสมัยนี้คือจุดเริ่มต้นยุคทองของพระพุทธศาสนาใน Nara โดยเฉพาะนิกาย Kegon ที่ได้รับการอุปถัมภ์จากองค์สมเด็จพระจักรพรรดิซึ่งในเวลาต่อมาทรงโปรดให้สร้างวัดประจำจังหวัดขึ้นทั่วประเทศที่เรียกว่า Kokubun-ji สำหรับพระภิกษุสงฆ์และ Kokubun-niji สำหรับพระภิกษุณีโดยมี Todaiji เป็นวัดประจำจังหวัด Yamato เมืองหลวงในสมัยนั้นซึ่งในปัจจุบันคือเมือง Nara

เกี่ยวเนื่องมาจากช่วงต้นของรัชกาลนี้มีอุบัติการณ์ของภัยธรรมชาติร้ายแรงหลายครั้งอีกทั้งการระบาดของโรคไข้ทรพิษที่คร่าชีวิตของประชาชนไปเป็นจำนวนมากอันส่งผลต่อความสงบสุขโดยรวมของประเทศและเป็นเหตุให้มีการย้ายเมืองหลวงเป็นการชั่วคราวถึง 4 ครั้ง ในช่วงปี ค.ศ.740-745 (ย้ายไปที่ Kunikyo ไปที่ Naniwakyo ไปที่ Shigarakikyo และย้ายกลับสู่ Heijokyo ดังเดิม)

ระหว่างนั้นในปี ค.ศ. 743 สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ Shomu ทรงโปรดให้หล่อพระพุทธรูปไวโรจนะองค์สำริดขนาดใหญ่ (Daibutsu) ขึ้นที่ Shigarakikyo ตามความเชื่อของพุทธศาสนาลัทธิมหายานที่ประสงค์ให้ปกป้องคุ้มครองประเทศจากภัยพิบัติทั้งปวง อีกทั้งยังเป็นสัญญลักษณ์ของศาสนาประจำชาติ

กระนั้นก็ตามแผนการสร้าง Daibutsu ที่วัด Kogaji ใน Shigarakikyo ถูกจำกัดอยู่เพียงแค่ขั้นเตรียมการเนื่องเพราะสภาพภูมิประเทศของ Shigarakikyo ตั้งอยู่ใกล้แนวภูเขาไฟซึ่งเทคโนโลยีในขณะนั้นไม่เอื้ออำนวยต่อการสร้างองค์พระพุทธรูปขนาดใหญ่

กอปรกับในปี ค.ศ.745 ได้ย้ายเมืองหลวงกลับมายัง Heijokyo จึงเริ่มดำเนินการสร้าง Daibutsu อย่างจริงจังยังวัด Todaiji จนลุล่วงสำเร็จในปี ค.ศ.751 ด้วยแรงศรัทธาของพุทธศาสนิกชนจากทั่วราชอาณาจักรทั้งในรูปแบบของการทำบุญบริจาคเงินทองไปจนถึงการร่วมแรงในการหล่อองค์พระซึ่งพบบันทึกว่าประชาชนกว่าค่อนประเทศมีส่วนร่วมในงานบุญนี้ที่ใช้ปริมาณสำริดที่มีอยู่เกือบทั้งหมด

ข้อเท็จจริงที่น่าสนใจประการหนึ่งคือสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ Shomu ทรงมีความเลื่อมใสในพุทธศาสนาอย่างมาก ซึ่งกลายเป็นจักรพรรดิองค์แรกในประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นที่ทรงสละราชสมบัติให้พระธิดาขึ้นครองราชย์แทนแล้วผนวชเป็นพระภิกษุในปี ค.ศ.749 ก่อนเข้าร่วมพิธีเบิกพระเนตร Daibutsu ที่จัดขึ้นอย่างเอิกเกริกในปี ค.ศ.752 พร้อมกับพระภิกษุอีกราวหนึ่งหมื่นกว่ารูปและพระภิกษุสักขีพยานที่นิมนต์มาจากอินเดียและจีน

อุปกรณ์สำคัญที่ใช้ในพิธีเบิกพระเนตรคราวนั้น อาทิ พู่กันขนาดยักษ์ที่ใช้เขียนพระเนตรโดยพระภิกษุชาวอินเดียชื่อ Bodaisenna ได้รับการเก็บรักษาไว้ในพิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์ในเมือง Nara

ภายหลังจากพิธีเบิกพระเนตรจึงสร้างพระวิหารขึ้นมาเป็นที่ประดิษฐานสำหรับ Rushanabutstu ซึ่งเสร็จสมบูรณ์ในปี ค.ศ.758 นอกจากนี้ยังมีเจดีย์สูงกว่า 100 เมตรคู่หนึ่งบริเวณประตูทางเข้าซึ่งเป็นสิ่งปลูกสร้างที่สูงที่สุดในโลกในขณะนั้น แต่น่าเสียดายที่เจดีย์ทั้งคู่พังล้มลงจากเหตุแผ่นดินไหวในเวลาต่อมา

จากการคำนวณของ Professor Katsuhiro Miyamoto ผู้เชี่ยวชาญในสาขาเศรษฐศาสตร์ประจำ Kansai University ประมาณมูลค่าการก่อสร้างองค์ Daibutsu และพระวิหารไว้ที่ 4.6 แสนล้านเยนเมื่อคิดเทียบกับค่าครองชีพในปัจจุบัน

จำนวนเงินมหาศาลที่ใช้นี้เป็นงบประมาณบานปลายเกินกว่าที่สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ Shomu ทรงคาดการณ์ไว้มากจนต้องเรียกเก็บภาษีจากราษฎรเพิ่มเติมจำนวนมาก ซึ่งเป็นมูลเหตุสำคัญที่ทำให้เศรษฐกิจของประเทศตกต่ำเสมือนอยู่ในภาวะล้มละลาย

กระนั้นก็ดีความอลังการของสิ่งปลูกสร้างและองค์ Nara Daibutsu ได้สะท้อนให้เห็นสัมพันธภาพระหว่างรัฐและศาสน์ ซึ่ง Todaiji ไม่เพียงแต่ทรงอิทธิพลในทางศาสนาที่มีผลต่อความคิดของชนชั้นปกครองและประชาชนเท่านั้นแต่ได้ค่อยๆ ขยายอำนาจเข้าสู่การกำหนดกฎหมายและนโยบายรัฐทำให้เกิดความวุ่นวายทางการเมืองจนนำไปสู่การละทิ้ง Heijokyo ย้ายเมืองหลวงอีกครั้งแบบถาวรเพื่อลดอิทธิพลของพระสงฆ์ในยุคนั้น

ภายหลังจากการย้ายเมืองหลวงไป Nagaoka เป็นเวลา 10 ปีแล้วได้ย้ายอีกครั้งไปยัง Heiankyo ซึ่งปัจจุบันคือเมือง Kyoto นั้นได้เกิดแผ่นดินไหวครั้งใหญ่ใน Nara เมื่อปี ค.ศ.855 เกิดอัคคีภัยขึ้น 2 ครั้งในปี ค.ศ.1180 และระหว่างช่วงสงคราม Senkoku ในปี ค.ศ.1567 ซึ่งทั้งหมดสร้างความเสียหายบางส่วนแก่องค์ Daibutsu และพระวิหาร

งานสมโภชหลังการบูรณะ Nara Daibutsu เสร็จสิ้นลงเกิดขึ้นอยู่หลายครั้ง โดยเฉพาะในสมัย Kamakura (ค.ศ.1180-1333) โชกุน Yorimoto Minamoto ซึ่งเลื่อมใสในศาสนาพุทธนิกาย Jodo ได้แรงบันดาลใจจากการร่วมงานบูรณะ Daibutsu ที่ Nara และประสงค์ที่จะสร้างพระพุทธรูปขนาดใหญ่ในลักษณะเดียวกันขึ้นที่ Kamakura**

มีการบูรณะซ่อมแซมครั้งใหญ่ในส่วนพระหัตถ์ในสมัย Azuchi Momoyama (ค.ศ.1573-1603) พระเศียรในสมัย Edo (ค.ศ.1603-1868) ในปัจจุบัน Nara Daibutsu มีขนาดความสูง 14.73 เมตร ด้านข้างวัดได้ 50.5 เมตร ความกว้างหน้าตัก 57.5 เมตร ซึ่งภายหลังการบูรณะครั้งล่าสุดมีขนาดความกว้างหน้าตักแคบลงราว 2 ใน 3 ส่วน หากเทียบกับบันทึกของขนาดองค์พระในสมัยสร้างเสร็จครั้งแรกนั้นมีหน้าตักที่กว้างถึง 86 เมตร ส่วนความสูงและความยาวในด้านข้างใกล้เคียงกับขนาดในปัจจุบัน

นอกจากนี้พระวิหารอันเป็นที่ประดิษฐานของ Nara Daibutsu ในปัจจุบันครองสถิติอาคารไม้หลังใหญ่ที่สุดในโลก

แม้ว่าการเฉลิมฉลองความรุ่งโรจน์แห่ง Heijokyo ครบรอบ 1,300 ปีที่ Nara กำลังดำเนินไปจนถึงปลายปีนี้ก็ตาม อำนาจและบทบาทของพระภิกษุสงฆ์อย่างในอดีตหาได้ถูกรื้นฟื้นให้กลับคืนมาแต่อย่างใด ในทางตรงกันข้ามความสงบสุขภายใน Todaiji ทุกวันนี้สามารถรับรู้ได้จากการสักการะ Nara Daibutsu ซึ่งแสดงบทบาทอันแท้จริงตามเป้าประสงค์เดิมในฐานะของศูนย์กลางการเผยแผ่พุทธศาสนาอันถูกต้องตามวิถีธรรมแห่งพุทธมานานกว่าพันปีแล้ว

อ่านเพิ่มเติม :
*คอลัมน์ Japan Walker นิตยสารผู้จัดการ 360° ฉบับเดือนกันยายน 2553 หรือที่ http://www.gotomanager.com/news/details.aspx?id=88860
**คอลัมน์ Japan Walker นิตยสารผู้จัดการ 360° ฉบับเดือนมีนาคม 2548 หรือที่ http://www.gotomanager.com/news/details.aspx?id=30023