“มันเริ่มมาจากที่เราได้ดูเรื่อง Boat People ของ CBS เราเห็นว่ารายการของต่างประเทศเป็นรายการดีๆ ให้ความรู้แก่ประชาชนทำให้เราคิดว่าเราน่าจะทำรายการนี้ให้แก่ประชาชนดูบ้างสักรายการหนึ่ง ก็ไปคุยกับสถานีโทรทัศน์ต่างๆ พอดีช่อง 9 อสมท เขาก็อยากทำรายการประเภทนี้เหมือนกัน เราจึงร่วมมือทำรายการนี้ขึ้นมา” ฝ่ายประชาสัมพันธ์บริษัทเอสโซ่แสตนดาร์ดประเทศไทย จำกัด กล่าวถึงความเป็นมา

รายการ “ความรู้คือประทีป” เริ่มผลิตขึ้นเมื่อปี 2522 โดยเอสโซ่เป็นผู้กำหนดเรื่อง เนื้อหารายการ เสนอรูปแบบและผู้ดำเนินรายการเป็นผู้เขียนสคริปต์ ส่วนช่อง 9 รับผิดชอบการถ่ายทำ ตัดต่อตามรูปแบบที่กำหนดไว้

ชื่อรายการได้มาจากวารสารชื่อ ความรู้คือประทีป ที่มีชื่อสอดคล้องกับแมกกาซีน The Lamp ของบริษัทเอ็กซอน อันเป็นบริษัทแม่ของบริษัทเอสโซ่ฯ ในสหรัฐฯ จากชื่อ ประทีป ก็เปลี่ยนมาเป็น ความรู้คือดวงประทีป ซึ่งวิตต์ สุทธเสถียร เป็นคนตั้งหัวหนังสือ และเป็นบรรณาธิการคนแรกของหนังสือฉบับนี้ และบรรณาธิการคนต่อมาคือ ถาวร ชนะภัย ได้ตัดทอนชื่อหนังสือนี้มาเป็น ความรู้คือประทีป

แต่ก่อนที่จะมีรายการโทรทัศน์ชื่อนี้ ฝ่ายจัดทำรายการก็ได้คิดมาหลายชื่อด้วยกัน อาทิ ประทีปปริทัศน์, เอสโซ่ปริทัศน์ หรือความรู้คือประทีป และในที่สุดด้วยความเห็นของหลายคนว่าใช้ชื่อหนังสือที่ทำดีอยู่แล้ว จึงได้ชื่อรายการมาใช้จนทุกวันนี้

เนื้อหาของรายการใน 2 ปีแรก เน้นหนักด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี พิธีกรคนแรกคือ สุดคนึง เรือนใจมั่น ออกอากาศเสาร์เว้นเสาร์เป็นเวลา 30 นาที ตั้งแต่เวลา 20.50-21.20 น. พาผู้ชมไปคุยกับชาวบ้านมา 2 ปี พิธีกรสาวแต่งงานจึงเปลี่ยนมาเป็น อาจารย์ชัยณรงค์ มณเทียรวิเชียรฉาย เป็นผู้ดำเนินรายการคนที่สอง และได้ขยายเนื้อหาของรายการให้กว้างออกไปโดยรวม ด้านศิลปวัฒนธรรมและเรื่องราวทั่วไปที่อยู่ในความสนใจของประชาชนพาผู้ชมไปสนทนา และรู้จักกับวิทยากรที่มีความรู้ต่างๆ ได้ 2 ปี พิธีกรซึ่งเป็น Vice-President ของโรงเรียนเซนต์จอห์น ด้วยมีภารกิจมากไม่มีเวลาจึงถอนตัว เอสโซ่จึงต้องออกด้อมๆ มองๆ หาผู้ดำเนินรายการคนใหม่ และเมื่อได้ฟังเสียงของ ดร.สมเกียรติ อ่อนวิมล อาจารย์คณะรัฐศาสตร์ จุฬาฯ ซึ่งนอกจากมีเสียงดี ยังจัดรายการได้ดีด้วย พิธีกรต่อมาจึงได้คนชื่อ ดร.สมเกียรติมาดำเนินรายการเป็นคนที่ 3 และร่วมคิดผลิตรายการตลอดทั้งปีกับฝ่ายประชาสัมพันธ์เอสโซ่ พร้อมกับเปลี่ยนรูปแบบรายการครั้งล่าสุดเป็นลักษณะกึ่งสารคดีและขยายเวลาออกเป็นวันเสาร์ในปี 2526 และ2527 และเมื่อต้นปี 2528 ได้มีการเปลี่ยนเวลาเสนออีกครั้ง คือเป็นเวลา 18.00-18.30 น. ทุกวันเสาร์ ทางช่อง 9 อสมท มาจนทุกวันนี้ และรายการนี้ก็ได้รับมอบเทปการค้นคว้าวิจัยขององค์การนาซ่าจำนวน 13 ตอนจากยูซิส เพื่อให้นำเผยแพร่ออกอากาศได้