Obama กำลังลดระดับนโยบายต่างประเทศของสหรัฐฯ ในยามที่ "จักรวรรดิ" แห่งนี้กำลังเผชิญวิกฤติหนัก

ประธานาธิบดี Barack Obama เปิดเผยนโยบายใหม่เกี่ยวกับสงครามในอัฟกานิสถาน ในการกล่าวที่โรงเรียนนายร้อย West Point เมื่อเร็วๆ นี้ Newsweek วิเคราะห์สุนทรพจน์ดังกล่าวของ Obama พบว่า เขากำลังพยายามลดระดับนโยบายต่างประเทศของสหรัฐฯ แม้ว่าเขาจะสั่งเพิ่มกำลังทหารในอัฟกานิสถานอีก 30,000 นายก็ตาม แต่นอกเหนือจากนั้น สิ่งที่เขากล่าว ในวันนั้น ล้วนแล้วแต่เป็นการจำกัดขอบเขตภารกิจของสหรัฐฯในอัฟกานิสถาน และการกำหนดเป้าหมายที่แคบลง เป้าหมายทั้งหมดที่ Obama กล่าวถึงในวันนั้นมีแต่เป้าหมายทางทหารล้วนๆ ทั้งการประกาศจะไม่ยอมให้ Al Qaeda ใช้อัฟกานิสถาน เป็นที่พำนักพักพิง การหยุดยั้ง Taliban ที่กำลังกลับมาเหิมเกริมใหม่ และการสร้างความแข็งแกร่งให้แก่กองกำลังความมั่นคงของรัฐบาลอัฟกานิสถาน

Obama เกือบจะไม่ได้กล่าวถึงเป้าหมายที่กว้างกว่านั้นเลยแม้แต่น้อย เช่น การส่งเสริมประชาธิปไตย หรือการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน เขากล่าวอย่างชัดเจนในวันนั้นว่า ประเทศที่เขาสนใจจะสร้างนั้น คืออเมริกาเท่านั้น

เห็นได้ชัดว่า Obama กำลังพยายามจะกำหนดนโยบายต่างประเทศของสหรัฐฯ ใหม่ให้มีความชัดเจนมากขึ้น และมีการแยกแยะความสำคัญ เป็นนโยบายต่างประเทศที่จะตัดพันธะที่มากเกินจำเป็นของสหรัฐฯ ลง รวมทั้งการแทรกแซงอย่างไม่มีที่สิ้นสุด ที่ใช้ในสมัยของ Bush ด้วย

อย่างไรก็ตาม ขณะนี้สหรัฐฯ กำลังอยู่ท่ามกลางสงครามที่ไปได้ไม่ค่อยสวยนัก การจะลดระดับนโยบายต่างประเทศลงในเวลาเช่นนี้ จึงอาจดูเหมือนเป็นการปัดภาระ Obama กำลังแสวงหานโยบายต่างประเทศใหม่สำหรับอเมริกาในยุคหลังจักรวรรดิ ในขณะที่จักรวรรดิแห่งนี้กำลังเจอวิกฤติหนัก และการเพิ่มทหาร 30,000 นาย เพียงเพื่อพลิกสถานการณ์ในอัฟกานิสถาน ก่อนที่จะถอนทหารออกไปภายในอีก 2 ปีก็คือคำตอบของ Obama ต่อภาวะหนีเสือปะจระเข้ของสหรัฐฯ ครั้งนี้

การตัดสินใจดังกล่าวของ Obama เท่ากับเป็นการเลื่อนการตัดสินใจอย่างเด็ดขาดเกี่ยวกับปัญหาอัฟกานิสถานออกไปอีก จนกว่าการเพิ่มทหารในครั้งนี้จะสามารถพลิกสถานการณ์ในอัฟกานิสถานได้สำเร็จ และ 18 เดือนต่อจากนี้ Obama จะต้องตอบคำถามสำคัญที่ว่า การจะทำให้อัฟกานิสถานกลายเป็นประเทศ ที่มีเสถียรภาพนั้น คุ้มค่าพอที่สหรัฐฯ จะยังคงกองกำลังมหาศาลไว้ในประเทศนั้นต่อไปอีกหรือไม่ หรือว่ามีวิธีอื่นที่อาจรักษาผลประโยชน์ของสหรัฐฯ ได้เช่นเดียวกัน แต่ด้วยต้นทุนที่ต่ำกว่านั้น

ในขณะที่ประธานาธิบดีส่วนใหญ่ของสหรัฐฯ มักพร่ำพูดถึง เสรีภาพและการเป็นผู้นำโลกเสรี แต่ไม่ใช่ Obama เขาแน่พอและคิดคำนวณผลได้ผลเสียในการเกี่ยวข้องกับประเทศอย่างรัสเซีย อิหร่าน อิรัก หรืออัฟกานิสถาน เขาไม่ใช่คนพร่ำเพ้อฝัน แต่อยู่กับความจริง เขาเป็นประธานาธิบดีสหรัฐฯ ที่เน้นการให้คำจำกัดความสิ่งที่เป็นผลประโยชน์ของสหรัฐฯ อย่างระมัดระวังมากกว่าประธานาธิบดีคนใดของสหรัฐฯ นับตั้งแต่ยุค Richard Nixon เป็นต้นมา

ในการกล่าวที่ West Point Obama กล่าวชัดเจนว่าในฐานะประธานาธิบดีของสหรัฐฯ เขาไม่ต้องการกำหนดเป้าหมายที่อยู่นอกเหนือความรับผิดชอบ หรือมากไปกว่าสิ่งที่สหรัฐฯ มีหรือนอกเหนือไปจากผลประโยชน์ของสหรัฐฯ Obama อ้างคำพูด ของอดีตประธานาธิบดี Dwight Eisenhower ซึ่งเป็นบุคคลเพียงคนเดียวที่เขาอ้างถึงในการกล่าวครั้งนั้น และมาจากคนละพรรคกับ เขา Eisenhower เคยกล่าวว่า ปัญหาเรื่องความมั่นคงแห่งชาตินั้น จะต้องถูกชั่งน้ำหนักด้วยการมองในมุมที่กว้างกว่า นั่นคือจำเป็นต้องรักษาสมดุลในระหว่างนโยบายแห่งชาติทั้งหมด แต่ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา Obama ระบุว่า สหรัฐฯ ได้สูญเสียสมดุลดังกล่าวไปและเขาหวังว่าจะสามารถฟื้นสมดุลดังกล่าวให้แก่นโยบายต่างประเทศของสหรัฐฯ ได้

Obama กล่าวว่า ในที่สุดแล้ว เสถียรภาพและความเป็นผู้นำของสหรัฐฯ หาได้มาจากความแข็งแกร่งด้านอาวุธแต่เพียงอย่างเดียว หากแต่ความแข็งแกร่งทางเศรษฐกิจและเทคโนโลยีของอเมริกาต่างหากที่เป็นรากฐานแท้จริงที่ค้ำจุนความสามารถในการเป็นผู้นำโลกของสหรัฐฯ การที่ Obama กล่าวว่า เขาไม่ต้องการทำสงคราม 2 แห่งพร้อมกัน ดูเหมือนเป็นการบอกเป็นนัยว่า สงครามอิรักและอัฟกานิสถาน ไม่ใช่หนทางที่จะนำไปสู่เสถียรภาพ ของสหรัฐฯ ในระยะยาว แต่การแก้ปัญหาในบ้าน คือการทำให้เศรษฐกิจสหรัฐฯ เติบโต และความก้าวหน้าของนวัตกรรมด้านเทคโนโลยี รวมทั้งการปฏิรูปการศึกษาต่างหากที่จะทำให้สหรัฐฯ สามารถธำรงสถานภาพการเป็นชาติมหาอำนาจเอาไว้ได้

บัดนี้ชัดเจนแล้วว่า สิ่งที่ Obama กำลังพยายามทำคือ กำหนดทิศทางนโยบายต่างประเทศองสหรัฐฯ ใหม่ที่อาจดูยิ่งใหญ่ น้อยลงและสร้างศัตรูน้อยลง โดยเริ่มต้นด้วยการจำกัดขอบเขตสงครามต่อต้านการก่อการร้ายให้แคบลง ลดความขัดแย้งกับโลกมุสลิม โดยจำกัดเฉพาะกลุ่มและประเทศที่เป็นภัยคุกคามโดยตรง และร้ายแรงต่ออเมริกาเท่านั้น พร้อมกับหยิบยื่นไมตรีให้แก่โลกมุสลิมที่เหลือ

Obama ยังพยายามจะปรับปรุงความสัมพันธ์กับบรรดาชาติมหาอำนาจอย่างรัสเซียและจีน โดยมองข้ามเรื่องเล็กๆ เพื่อแสวงหาความร่วมมือกันในเรื่องที่ใหญ่กว่า ซึ่งหมายความว่าสหรัฐฯ กำลังเปลี่ยนแปลงบทบาทจากการเป็นผู้ชี้นำโลกทั้งโลกและกดดัน ให้ประเทศอื่นๆ ต้องยอมรับความคิดของตน รวมทั้งใช้วิธีประณาม อย่างรุนแรงหากพวกเขาไม่ยอมรับ Obama กำลังพยายามหยุดยั้งความคิดที่ว่า เมื่อประธานาธิบดีอเมริกาเจรจากับจีนหรือรัสเซีย เขาจะต้องไม่กลับมามือเปล่า ไม่เช่นนั้นจะถูกมองว่าเป็นการยอมอ่อนข้อ

อย่างไรก็ตาม การที่ Obama ประกาศขยายสงครามด้วย การสั่งเพิ่มทหาร 30,000 นายในอัฟกานิสถานนั้น อาจดูขัดกับความพยายามของเขาที่จะลดระดับนโยบายต่างประเทศลง ให้มีจุดเน้นและมีเป้าหมายมากขึ้น แต่เขาไม่ใช่ประธานาธิบดีคนแรกของสหรัฐฯ ที่ทำเช่นนี้

เมื่อ Richard Nixon และ Henry Kissinger ก้าวขึ้นเป็นประธานาธิบดีและรัฐมนตรีต่างประเทศสหรัฐฯ ตามลำดับในปี 1969 มรดกที่ตกทอดมาจากรัฐบาลชุดก่อนคือสงครามเวียดนาม ตลอดหลายปีต่อจากนั้น ทั้งสองมุ่งเน้นการเพิ่มอำนาจของสหรัฐฯ ผ่านการทูตกับสหภาพโซเวียต จีน อียิปต์และอิสราเอล อย่างไรก็ตาม ทั้งสองไม่ปฏิเสธภาระหน้าที่ในการจัดการกับวิกฤติในเวียดนาม แต่ขณะเดียวกัน Nixon และ Kissinger ก็ประกาศชัดว่า จะพยายามลดระดับการข้องเกี่ยวกับเวียดนามลง

การเปลี่ยนนโยบายเวียด นามของ Nixon และ Kissinger ประสบความสำเร็จในเดือนเมษายน 1969 หรือปีที่ Nixon ขึ้นเป็นประธานาธิบดีนั้น สหรัฐฯ มีทหารมากถึง 543,000 นายในเวียดนาม แต่เมื่อหมดวาระการดำรงตำแหน่ง 4 ปีแรกของ Nixon ทหารอเมริกันในเวียดนามลดลงเหลือไม่ถึง 20,000 นายเท่านั้น

อย่างไรก็ตาม ในช่วงเวลา 4 ปีนั้น Nixon กับ Kissinger จำเป็นต้องทำให้ฝ่ายศัตรูตกเป็นฝ่ายตั้งรับ เพื่อชิงความได้เปรียบ และเพื่อเปิดทางให้สหรัฐฯ สามารถเริ่มถอนทหารออกจากเวียดนามได้ ทั้งสองจึงต้องสั่งเปิดฉากรุกโจมตีพวกเวียดกงหลายครั้ง หรือก็คือกลยุทธ์เพิ่มกำลังทหาร แล้วจึงค่อยถอนทหารแบบเดียวกับที่ Obama เพิ่งประกาศใช้กับอัฟกานิสถานนั่นเอง

แม้ในที่สุด เวียดนามเหนือจะเป็นฝ่ายชนะเวียดนามใต้อย่างเด็ดขาดในปี 1975 ด้วยสาเหตุ 3 ประการ ประการแรก รัฐบาลเวียดนามใต้ขาดความชอบธรรมและไร้ความสามารถในการได้ใจจากประชาชน ตรงข้าม เวียดนามเหนือสามารถทำให้ชาวเวียดนาม เปลี่ยนข้างมาสนับสนุนฝ่ายตนได้ ประการที่ 2 พวกเวียดกงมีที่อาศัยที่ปลอดภัยนอกเวียดนามใต้ คือที่เวียดนามเหนือและกัมพูชา ทำให้พวกเขามีเส้นทางหนีและส่งกำลังบำรุง และประการสุดท้าย ซึ่งสำคัญที่สุด เวียดนามเหนือมีมหาอำนาจหนุนหลัง นั่นคือสหภาพโซเวียต และยังได้รับความช่วยเหลือจากจีนด้วย ในที่สุดสหรัฐฯ จึงต้องตัดความช่วยเหลือทุกอย่างต่อเวียดนามใต้และหันหลังให้กับประเทศนี้ หลังจากที่ต้องสูญเสียทหารไปถึง 59,000 นาย

แต่สาเหตุเหล่านั้น ดูเหมือนจะมีน้อยกว่าในอัฟกานิสถาน รัฐบาลประธานาธิบดี Hamid Karzai ของอัฟกานิสถานได้รับชัยชนะในการเลือกตั้ง และได้รับความนิยมจากประชาชนมากพอสมควร ในขณะที่กลุ่มกบฏ Taliban กลับเป็นที่เกลียดชังเกือบ ทุกหนแห่ง อัฟกานิสถานยังไม่ใช่ที่อยู่ที่ปลอดภัยสำหรับ Taliban และ Al Qaeda อีกต่อไป แม้ว่าผู้นำของทั้ง 2 กลุ่มจะแอบซ่อนอยู่ในปากีสถานก็ตาม แต่สหรัฐฯ ก็สามารถโจมตีแหล่งกบดานของพวกเขาในปากีสถานด้วยเครื่องบินรบ โดยความยินยอมของปากีสถาน ชาวอเมริกันก็สนับสนุนนโยบายโจมตี Taliban และ Al Qaeda ในปากีสถานมากกว่า เมื่อครั้งที่ทหารสหรัฐฯ ออกไล่ล่าผู้นำเวียดกงที่หลบซ่อนตัวอยู่ในกัมพูชาในช่วงสงครามเวียดนาม

นอกจากนี้ Taliban และ Al Qaeda ยังค่อนข้างโดดเดี่ยว ไร้มหาอำนาจหนุนหลังเหมือนกับเวียดนาม แถมยังถูกประชาคมโลกรวมหัวกันต่อต้าน ถึงแม้ทั้ง 2 กลุ่มอาจจะยังสามารถยึดครองบางส่วนในอัฟกานิสถานได้ แต่เป้าหมายสูงสุดที่หวังจะกลับมาปกครองอัฟกานิสถานอีกครั้งนั้น คงเป็นไปได้ยาก ดังนั้น แม้สหรัฐฯ อาจยากที่จะเอาชนะสงครามอัฟกานิสถาน แต่ Taliban เองก็ไม่สามารถทำได้เช่นกัน

อย่างไรก็ตาม ยังมีบทเรียนสำคัญจากสงครามเวียดนามอีกบทหนึ่ง ที่ทุกคนต่างหวังว่า Obama คงจะไม่หลงลืม นั่นคือการถอนทหารออกจากสถานการณ์ที่ยุ่งเหยิงวุ่นวายนั้น หาได้สร้างความเสียหายถาวรต่อสหรัฐฯ แต่อย่างใดไม่

การถอนทหารที่สร้างความอับอายขายหน้าให้แก่สหรัฐฯ มากที่สุด คือการถอนทหารออกจากเวียดนามใต้เมื่อปี 1975 แต่หลังจากนั้นอีกเพียง 10 ปี สหรัฐฯ ก็สามารถกู้ศักดิ์ศรีผู้นำโลกคืนมาได้ และภายในเวลาเพียง 15 ปี สหภาพโซเวียต ศัตรูทางอุดมการณ์ที่สำคัญที่สุดของสหรัฐฯ ก็ล่มสลาย สิ่งที่ทำให้สหรัฐฯ สามารถล้มแล้วลุกขึ้นมาได้อย่างสง่างาม หาใช่ปัจจัยที่อยู่นอกประเทศ หากแต่เป็นความสามารถของสหรัฐฯ ในการพลิกฟื้นความแข็งแกร่งทางเศรษฐกิจของตน ซึ่งก็คือเครื่องมือที่แท้จริงในการรักษาสถานภาพการเป็นมหาอำนาจ

ประวัติศาสตร์ของชาติที่ยิ่งใหญ่ในอดีตบอกเราว่า การจะรักษาความเป็นมหาอำนาจไว้ให้ได้นั้น จะต้องรักษาแหล่งที่มาของอำนาจ นั่นคือความแข็งแกร่งทางเศรษฐกิจและนวัตกรรมทางเทคโนโลยี และจะต้องรู้ว่านโยบายต่างประเทศใดที่เป็นนโยบาย สำคัญ มหาอำนาจในอดีตหลายชาติต้องหลงทาง เพราะมัวแต่ไปติดอยู่กับภารกิจไกลบ้านที่ไม่ใช่ผลประโยชน์ของตน ซ้ำยังกลับ ทำให้ตนต้องอ่อนแอลง แต่อเมริกาต้องตระหนักว่าในศตวรรษนี้ บทบาทการเป็นผู้สร้างสมดุลในเอเชียแปซิฟิกซึ่งเป็นตำแหน่งที่สหรัฐฯ ครองมานาน จะทวีความสำคัญมากยิ่งขึ้นต่อการรักษาสถานะการเป็นชาติมหาอำนาจโลกของสหรัฐฯ มากกว่าการมัวแต่ไปสนใจว่า จะมีอะไรเกิดขึ้นในเทือกเขาในอัฟกานิสถาน

เมื่อถึงเดือนกรกฎาคม 2011 เป็นเวลาที่ Obama ประกาศ จะเริ่มถอนทหารอเมริกันออกจากอัฟกานิสถาน สถานการณ์ในอัฟกานิสถานอาจจะไม่เปลี่ยนแปลงไปมากนัก เมื่อถึงเวลานั้น อัฟกานิสถานก็ยังอาจไม่สามารถมีรัฐบาลกลางที่เข้มแข็ง และผลดีที่จะเกิดขึ้นจากการเพิ่มกำลังทหารสหรัฐฯ ก็อาจเปราะบาง อัฟกานิสถานอาจยังคงไร้เสถียรภาพ แต่สหรัฐฯ ก็ยังควรจะเริ่มผ่องถ่ายอำนาจกลับคืนไปยังรัฐบาลอัฟกานิสถานเมื่อถึงปี 2011 เพราะสิ้นปีนั้นจะเป็นปีที่ 10 ที่สหรัฐฯ ปฏิบัติภารกิจในอัฟกานิสถาน ซึ่งทำให้ต้องสูญเสียชีวิตทหารไปหลายพันนาย และเงินอีก 2 ล้านล้านดอลลาร์ ในการพยายามสร้างรัฐบาลที่เป็นประชาธิปไตยและมีเสถียรภาพทั้งในอัฟกานิสถานและในอิรัก 2 ประเทศที่เกิดความแตกแยกและวุ่นวายมากที่สุดในโลก

นโยบายต่างประเทศใหม่ของ Obama ที่ลดระดับลงมาอยู่กับความจริงมากขึ้น อาจถูกกระแนะกระแหนว่า เป็นนโยบายที่ไม่สนใจเรื่องสิทธิมนุษยชน ประชาธิปไตย และคุณค่าอื่นๆ แต่ Obama เป็นคนหนึ่งที่ตระหนักดีว่า การที่ชาติมหาอำนาจชาติหนึ่งได้มีบทบาทในการเชิดชูคุณค่าเหล่านั้น เป็นการกระทำที่มีคุณค่าในเชิงศีลธรรมมากเพียงใด ในสุนทรพจน์ที่ West Point Obama กล่าวว่า สหรัฐฯ เป็นประเทศที่ทำหน้าที่รับประกันเสถียรภาพให้แก่โลกมานานถึงกว่า 6 ทศวรรษแล้ว มากกว่าประเทศอื่นใดในโลกนี้ ในช่วงเวลาอันยาวนานนั้น สหรัฐฯ ได้เห็น กำแพงที่พังทลาย การเปิดตลาดใหม่ คนหลายพันล้านที่ถูกยกระดับพ้นจากความยากจน ความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ที่ไม่มีที่ใดเสมอเหมือน และพรมแดนที่ขยายกว้างขึ้นของเสรีภาพมนุษย์

โลกเจริญขึ้นในทุกด้านทั้งเสถียรภาพ สันติภาพ ความเจริญมั่งคั่งและเสรีภาพตลอด 60 ปีที่ผ่านมา ซึ่ง Obama บอกว่า ไม่ใช่เรื่องบังเอิญ หากแต่เป็นเพราะเลือดของชาวอเมริกันที่ได้หลั่งลงในหลายประเทศและหลายทวีป อเมริกาทุ่มเทเงินทองช่วยเหลือคนอื่น สร้างตัวขึ้นจากกองซากปรักหักพังและสามารถพัฒนาเศรษฐกิจให้เติบโต อเมริกายังจับมือกับประเทศอื่นๆ วางรากฐานของสถาบันระหว่างประเทศ ตั้งแต่สหประชาชาติไปจนถึง NATO และธนาคารโลก และสถาบันเหล่านี้ช่วยก่อให้เกิดเสถียรภาพและความมั่งคั่งร่วมกันของมนุษยชาติ

อย่างไรก็ตาม ต่อไปนี้ Obama จะทำให้สหรัฐฯ เข้าไปเกี่ยวข้องกับโลกแบบคิดบวก แต่จะระมัดระวังไม่เข้าไปยุ่งเกี่ยวมากจนเกินพอดี นี่ก็คือนโยบายต่างประเทศใหม่ของ Obama ประธานาธิบดีของสหรัฐฯ ในห้วงที่กำลังเข้าสู่ยุคหลังจักรวรรดิ

แปล/เรียบเรียง เสาวนีย์ พิสิฐานุสรณ์
เรื่อง นิวสวีค 14 ธันวาคม 2552