ดูเหมือนว่าระดับอุณหภูมิบนเวทีการประชุมสมัชชาภาคี (Conference of Parties: COP) วาระ 15 ซึ่งจัดขึ้นที่กรุงโคเปนฮาเกนประเทศเดนมาร์กช่วงกลางเดือนธันวาคม 2009 จะไต่สูงยิ่งกว่าองศาของภาวะโลกร้อนเสียอีก เมื่อต่างฝ่ายต่างเปิดฉากวิวาทะอันร้อนแรงซึ่งแสดงอัตภาพที่แท้จริงสู่สายตาสาธารณชนทั่วโลก อย่างนี้ข้อตกลงความร่วมมือฉบับใหม่ของอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (United Nations Framework Convention on Climate Change: UNFCCC) ก็คงไม่อาจบรรลุไปได้โดยง่าย

ในระหว่างที่ยังไม่มีสูตรสำเร็จใดสำหรับจัด การกับปัญหาโลกร้อนนั้นมาตรการและนวัตกรรมใหม่เพื่อลดปริมาณการแพร่ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ที่กำลังรุดหน้าอยู่ในประเทศญี่ปุ่นนอกจากจะจำเริญขึ้นอย่างต่อเนื่องแล้วนับจากนี้เทคโนโลยีเพื่อสิ่งแวดล้อมของญี่ปุ่นได้แปรไปเป็นสินค้าส่งออกชนิดใหม่ที่ทั่วโลกให้ความสนใจ

Carbon dioxide Capture and Storage (CCS) ซึ่งนิยามถึงเทคโนโลยีที่พัฒนาขึ้นมาเพื่อดักจับ CO2 และนำไปเก็บไว้ในชั้นใต้พื้นผิวโลกคือตัวอย่างหนึ่งของเทคโนโลยี (สินค้า) ส่งออกดังกล่าว ซึ่งเป็นรูปธรรมสัมผัสได้แล้วในปัจจุบัน

จากการสำรวจของ Industrial Science and Technology Policy and Environment Bureau ซึ่งเป็นหน่วยงานของรัฐสังกัดกระทรวงเศรษฐกิจ, การค้าและอุตสาหกรรมระบุว่าโรงงานอุตสาหกรรมเป็นแหล่งแพร่ CO2 สู่ชั้นบรรยากาศในอัตราส่วนประมาณร้อยละ 35-40 ของทั้งประเทศ

นั่นหมายถึงหากสามารถดักจับ CO2 ที่ปล่อย ออกมาจากภาคอุตสาหกรรมและนำไปเก็บไว้ในชั้นใต้พื้นผิวโลกได้อย่างมีประสิทธิภาพตามทฤษฎีแล้วเทคโนโลยี CCS ก็น่าจะมีศักยภาพสูงพอที่จะช่วยลดการแพร่ก๊าซเรือนกระจกลงได้ทันท่วงทีตามคำสัตยาบันที่ประเทศญี่ปุ่นให้ไว้ในพิธีสารเกียวโตซึ่งกำลังจะหมดอายุลงในอีกไม่นานนี้

เบื้องหลังของเศรษฐกิจญี่ปุ่นที่ขยายตัวอย่าง ต่อเนื่องตั้งแต่ทศวรรษ 1950-1970 นั้นขับเคลื่อน ด้วยถ่านหินซึ่งเป็นแหล่งพลังงานราคาถูก ในขณะเดียวกันควันเสียจากการเผาไหม้ถ่านหินได้สร้างปัญหาสิ่งแวดล้อมเช่น CO2 ที่เป็นสำเหตุสำคัญของปรากฏการณ์เรือนกระจก ฝนกรดที่เกิดจากถ่านหิน ซึ่งมีปริมาณซัลเฟอร์ปนอยู่ในสัดส่วนสูงซึ่งไม่ต่างอะไรไปจากการละเลยการบำบัดน้ำเสียก่อนปล่อยสู่ แม่น้ำหรือทะเล

ทั้งที่ถ่านหินเริ่มขุดมาใช้ตั้งแต่กลางศตวรรษที่ 18 ในยุคปฏิวัติอุตสาหกรรม แต่ภาวะโลกร้อนเพิ่ง จะทวีความรุนแรงอย่างเห็นได้ชัดโดยเฉพาะในช่วง 1-2 ทศวรรษที่ผ่านมาซึ่งข้อสังเกตหนึ่งที่น่าสนใจคือ คนไทยที่เกิดก่อน Generation X ยังอาจหลงเหลือความทรงจำในวัยเยาว์ว่าครั้งหนึ่งประเทศไทยก็เคย มีฤดูหนาวในขณะที่ผู้คนใน Generation Y คงยากที่จะจินตนาการตาม

เนื่องเพราะอุปสงค์ของถ่านหินเพิ่มสูงขึ้นอย่างรวดเร็วและแปรผันตรงกับอัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจโดยเฉพาะประเทศอุตสาหกรรมใหม่ซึ่งกลายเป็นปัจจัยเร่งให้สภาวะเรือนกระจกเลวร้ายลงอย่างที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน

ไม่เฉพาะแต่ถ่านหินเท่านั้นน้ำมันก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งของการสะสมก๊าซเรือนกระจกในชั้นบรรยากาศและยังสร้างความผันผวนให้กับเศรษฐกิจโลกในภาพรวมอีกด้วย

อย่างไรก็ตาม ญี่ปุ่นซึ่งจัดอยู่ใน Annex 1 เช่นเดียวกับประเทศอุตสาหกรรมอื่นในกลุ่มประเทศที่พัฒนาแล้วมีหน้าที่โดย ตรงในการรับผิดชอบการลดก๊าซเรือนกระจกและมีผลผูกพันทางกฎหมายตามอนุสัญญา UNFCCC

ยุทธศาสตร์การลดปริมาณการแพร่ก๊าซซึ่งเป็นสาเหตุของภาวะโลกร้อนตามวิสัยทัศน์ของรัฐบาลญี่ปุ่นแบ่งคร่าวๆ ได้ 3 วิธี ได้แก่ 1) แสวงหาแหล่งพลังงาน ใหม่ราคาต่ำที่มีประสิทธิภาพและความปลอดภัยมาใช้ทดแทนถ่านหินและน้ำมัน 2) ระหว่างที่ยังไม่มีพลังงานทดแทนที่เหมาะสมนั้นจำเป็นต้องพัฒนาเทคโนโลยีกำจัด CO2 ควบคู่ไปด้วย 3) พัฒนาวิธีการสกัดแยกคาร์บอนออกจากถ่านหินให้คงเหลือเฉพาะสารประกอบไฮโดรเจนซึ่งสามารถให้พลังงานได้โดยไม่ก่อเกิดมลภาวะทางอากาศ

ในบรรดาวิธีทั้งหมดนั้นวิธีที่ 2 สัมฤทธิผลก่อนภายใต้ความพยายามของ Mitsubishi Heavy Industries และ Kansai Electric Power Company ที่ร่วมกัน พัฒนาการดักจับ CO2 มาตั้งแต่ปี 1990 ในทิศทางเดียว กับเทคโนโลยี CCS ซึ่งได้แนวคิดมาจากประเทศนอร์เวย์

ตัวทำละลายที่เรียกว่า KS-1 ได้รับการกล่าวขาน ในฐานะของเหลวมหัศจรรย์ซึ่งกลายเป็นผลิตภัณฑ์อีกชิ้นหนึ่งที่สร้างชื่อเสียงให้ Mitsubishi Heavy Industries เพียงต่อท่อควันเสียจากการเผาไหม้ถ่านหินหรือน้ำมันผ่านไปยังตัวทำละลาย KS-1 ซึ่งจะเกิดปฏิกิริยาเคมีสามารถเลือกดักจับ CO2 ได้มากถึง 99.9% โดยปริมาตร

ปัจจุบันตัวทำละลายดังกล่าวมิได้จำกัดการใช้แต่ภายในประเทศญี่ปุ่นเท่านั้น เพราะโรงงานของ Mitsubishi Heavy Industries แห่งหนึ่งที่ตั้งอยู่ในประเทศมาเลเซียใช้ KS-1 ดักจับ CO2 แล้วประยุกต์เป็นสารตั้งต้นสำหรับ ผลิตปุ๋ยยูเรียป้อนให้กับบริษัท Petronas Fertilizer

ส่วนวิธีกักเก็บ CO2 มีหลายวิธีเช่นการเปลี่ยนให้ อยู่ในรูปผลึกของเกลือซึ่งวิธีนี้ดำเนินการได้ง่ายแต่อาจเกิดสารที่ไม่ได้นำไปใช้ประโยชน์ในปริมาณมากซึ่งจะก่อปัญหาใหม่ที่จำต้องหาวิธีกำจัดต่อไป นอกจากนี้ยังมีการเจือจาง CO2 โดยนำไปละลายและผสมกับน้ำทะเล หรือเปลี่ยนสถานะให้เป็นของเหลวที่มีความหนาแน่นสูงกว่าน้ำซึ่งจะจมลงสู่ก้นทะเล

กระนั้นก็ดีวิธีการอัด CO2 เข้าไปแทนที่ช่องว่างภายในบ่อน้ำมันหรือก๊าซธรรมชาติซึ่งกำลังจะหมดเป็นวิธีที่นิยมใช้ด้วยเหตุผล 2 ประการคือลดความหนืดของน้ำมันที่เหลืออยู่ช่วยให้ขุดเจาะขึ้นมาได้ง่ายขึ้นและประหยัดงบประมาณเพราะบ่อก๊าซแต่ละแหล่งมักจะอยู่ระหว่างชั้นหินที่สามารถเก็บกัก ก๊าซไว้ได้อย่างปลอดภัยภายใต้สภาวะเดียวกันกับบ่อก๊าซตามธรรมชาติที่ยังไม่ได้ขุดเจาะขึ้นมาใช้ CO2 บริสุทธิ์จะถูกลำเลียงไปตามท่อส่งซึ่งมีคุณภาพ และมาตรฐานเดียวกับท่อนำก๊าซที่ใช้อยู่ในปัจจุบันซึ่งรับประกันการรั่วซึมระหว่างขนส่งไปเก็บในช่องว่างใต้ผิวดินหรือใต้ทะเลได้

พัฒนาการของเทคโนโลยีดังกล่าวนี้ก้าวล้ำไปไกลจนต้นตำรับอย่างรัฐบาลของประเทศนอร์เวย์ยังเลือกเทคโนโลยีของญี่ปุ่นมาใช้ในโครงการ CCS ที่จะติดตั้งระบบการดักจับและกักเก็บ CO2 จากปล่องไฟของโรงงานผลิตกระแสไฟฟ้าพลังถ่านหินและโรงงานอุตสาหกรรมนับแต่ปี 2011 เป็นต้นไป

โครงการนำร่องที่ Nagaoka จังหวัด Niigata ในปัจจุบันมีค่าใช้จ่ายในการลด CO2 ปริมาณ 1 ตันราว 7,500 เยน ซึ่งสามารถดัก CO2 ได้ 3,000 ตันต่อวัน แม้กระนั้นก็ตามรัฐบาลประกาศส่งเสริมการพัฒนาและวิจัยเทคโนโลยี CCS แบบยั่งยืนโดยมุ่งเน้นให้ลดค่าใช้จ่ายลงเหลือ 5,000 เยนต่อตันและตั้งเป้าเหลือเพียง 1,000 เยนภายในปี 2020

หากลุล่วงตามยุทธศาสตร์ที่วางไว้ทุกประการแล้ว เทคโนโลยี CCS ของญี่ปุ่นนี้ไม่เพียงแต่แสดงบทบาทสำคัญช่วยบรรเทาภาวะโลกร้อนแต่ยังเป็นโมเดลธุรกิจเพื่อสิ่งแวดล้อมมูลค่ามหาศาลที่มีลูกค้ารออยู่ทั่วโลก