โรงงานคัดแยกขยะเพื่อรีไซเคิลวงษ์พาณิชย์ แม้ว่าจะดำเนินงานมา 35 ปี แต่องค์กรแห่งนี้มองตัวเองว่าเป็นเพียง "มดงาน" ที่อาศัยเครือข่ายธุรกิจในวงการเดียวกันพึ่งพากันจึงทำให้วงษ์พาณิชย์เติบใหญ่มาถึงทุกวันนี้

สมไทย วงษ์เจริญ วัย 55 ปี เล่าประวัติการต่อสู้ด้านการเรียนและธุรกิจให้ผู้จัดการ 360 ํ ฟังว่าในขณะนั้นเขาเรียนจบเพียงมัธยม 3 จากอำเภอตะพานหิน จังหวัดพิจิตร และไม่ได้เรียนต่อ แต่สนใจที่จะทำมาค้าขายมากกว่า จึงเริ่มจากขายหนังสือพิมพ์ ลอตเตอรี่ ยา เสื้อผ้า ค้าขายเปลี่ยนสินค้าไป-มาอยู่หลายครั้ง แต่ไม่ประสบความสำเร็จในการทำงาน

จนกระทั่งมาทำธุรกิจรับซื้อของเก่า ในตอนแรกซื้อ-ขายได้น้อยเพราะคนจะไม่ขายของเก่ากิน จึงได้ใช้กุศโลบายของแลกของ เช่น นำขนม ถ้วย ชาม กะละมังไปแลก ทำให้มีรายได้ 400 บาท ซึ่งเท่ากับราคาทองคำ 1 บาท เขามองว่าเป็นรายได้ดีจึงเริ่มทำอย่างจริงจัง

สมไทยกลับมาเรียนต่อเมื่อปี 2522 พร้อมกับย้ายมาอยู่ที่จังหวัดพิษณุโลกและทำงานไปด้วย เขาเรียนการศึกษานอกโรงเรียนจนจบมัธยมศึกษาปีที่ 6 และเรียนต่อปริญญาตรี ภาคเสาร์-อาทิตย์ ที่มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม

จากธุรกิจห้องแถวเล็กๆ ขยายธุรกิจจนเติบโตในปัจจุบัน มีโรงงานคัดแยกขยะเพื่อรีไซเคิลบนเนื้อที่ 12 ไร่ จังหวัดพิษณุโลก

ด้วยความรู้ ความชำนาญ 35 ปีที่อยู่ในวงการธุรกิจขยะรีไซเคิล ทำให้สมไทยถ่ายทอดประสบการณ์ที่ผ่านมาด้วยการเขียนหนังสือการคัดแยกขยะ ธนาคารขยะแห่งแรกของประเทศไทย

ประสบการณ์การทำงานที่มีจึงได้รับการแต่งตั้งให้เป็นที่ปรึกษาให้กับ สำนักงาน UNDP นครเวียงจันทน์ ประจำสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ด้านการจัดการขยะรีไซเคิล ในปี 2546

แม้ว่าสมไทยจะมีประสบการณ์ในการทำงานมานาน และรอบรู้เรื่องขยะรีไซเคิล แต่วงษ์พาณิชย์ในสายตาของผู้ประกอบการธุรกิจรายใหญ่ ยังถือว่าวงษ์พาณิชย์เป็นรายเล็ก ซึ่งเขาก็ตระหนักในเรื่องนี้เป็นอย่างดี เพราะมองว่าธุรกิจวงษ์พาณิชย์คือมดงาน เป็นส่วนหนึ่งของฟันเฟืองธุรกิจรีไซเคิลในประเทศไทย

ดังนั้น การสร้างธุรกิจเพียงบริษัทเดียวไม่สามารถอยู่รอดได้ และการสร้างเครือข่ายจึงเป็นสิ่งจำเป็น

การเพิ่มยอดจำนวนสาขาเป็นส่วนหนึ่งของการสร้างเครือข่าย มีรูปแบบเป็นใยแมงมุม ทำงานร่วมกันในรูปแบบความผูกพัน ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน แตกต่างจากการสร้างเครือข่ายของต่างประเทศที่มีเงื่อนไขและข้อปฏิบัติที่ยุ่งยาก

การเพิ่มพันธมิตรของวงษ์พาณิชย์เป็นไปในรูปแบบการขยายสาขามี 4 ประเภท 1. สาขาวงษ์พาณิชย์ ซึ่งวงษ์พาณิชย์เป็นผู้ลงทุนเองทั้งหมด 2. ร่วมลงทุน 3. แฟรนไชส์ 4. ศิษย์วงษ์พาณิชย์

เงื่อนไขที่วงษ์พาณิชย์จะไปร่วมลงทุน จะต้องเป็นธุรกิจขนาดใหญ่และลงทุนเทคโนโลยีขั้นสูงและใช้ทุนมาก ส่วนแฟรนไชส์จะอนุญาตให้ติดป้ายวงษ์พาณิชย์ และไม่เสียค่าธรรมเนียม แต่ต้องมาเรียนหลักสูตรธุรกิจรีไซเคิลที่เปิดสอน

สำหรับศิษย์วงพาณิชย์ เจ้าของธุรกิจจะเปิดร้านโดยใช้ชื่อของตัวเอง ไม่สามารถใช้โลโกของวงษ์พาณิชย์

การเปิดสาขากว่า 400 แห่ง พร้อมสร้างพันธมิตร สมไทยมองว่าเป็นการสร้างมดงานหลายๆ ตัวจนสามารถสร้างอาณาจักรให้กลุ่มวงษ์พาณิชย์ได้ในปัจจุบัน

หลักสูตรการเรียนของสมไทยนอกจากจะให้ความรู้วงจรธุรกิจรีไซเคิลอย่างเปิดเผย ในอดีตผู้ประกอบการบางรายมักจะปิดบังและบอกว่าเป็นความลับ ทำให้เขามีลูกศิษย์กว่า 6 พันคนที่มาเรียนหลังจากที่ได้เปิดสอนมาเป็นเวลา 8 ปี

สำหรับคนที่มาเรียน เริ่มตั้งแต่ไม่มีการศึกษาไปจนถึงนักธุรกิจระดับปริญญาเอก และชาวต่างชาติเดินทางมาจากหลายแห่ง เช่น ภาคเอกชน หน่วยงานราชการรวมไปถึงกลุ่มเอ็นจีโอ

หลักสูตรเปิดสอนมีตั้งแต่ 5 วันและ 7 วัน เริ่มสอนตั้งแต่ความรู้พื้นฐาน การคัดแยกขยะขายได้ และขายไม่ได้ สอนวิธีวิเคราะห์ตลาด ข้อมูลข่าวสาร ระบบบริหารจัดการ

นอกจากนี้ยังได้สอนเทคนิคการคัดเลือกสินค้า เป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้ผู้ขายได้ประโยชน์มากขึ้น เช่น เศษกระดาษ ถ้าขายปกรวมสมุดจะขายได้กิโลกรัม 1 บาท แต่ถ้าฉีกปกหน้ามันออก และแยกขายสมุดด้านในเพียงอย่างเดียวจะขายได้ในราคากิโลกรัมละ 6 บาท เทคนิคเหล่านี้สมไทยบอกว่าจะสอนโดยไม่ปิดบัง

และยังได้เปรียบเทียบให้เห็นต้นทุนขยะรีไซเคิลกับวัตถุดิบใหม่ เช่น การผลิตขวดเบียร์ใช้วัตถุดิบใหม่ทั้งหมดต้นทุนราคา 9 บาท ในขณะที่ต้นทุนขวดเบียร์รีไซเคิลมีราคา 2 บาท จึงเป็นโอกาสของผู้ทำธุรกิจรีไซเคิล

หลังจากที่ลูกศิษย์จบการเรียนจะมีส่วนหนึ่งกลายไปเป็นสาขาของวงษ์พาณิชย์ ทำให้การซื้อขายน่าเชื่อถือกว่าซื้อจากคนภายนอกที่อาจปลอมปน

ด้วยบุคลิกที่เปิดเผยและเป็นกันเอง จึงทำให้สื่อสิ่งพิมพ์และโทรทัศน์เข้าถึงตัวได้ง่าย บวกกับการเปิดเผยข้อมูลการทำธุรกิจขยะและเปิดให้เยี่ยมชมโรงงานอย่างไม่ปิดบัง จึงทำให้สมไทยกลายเป็นโลโกนักธุรกิจรีไซเคิลจวบจนทุกวันนี้