ทายาททางการเมืองของ Vladimir Putin ดูเหมือนเป็นเพียงลูกขุนพลอยพยัก แต่เขากำลังเปลี่ยนไป

นับตั้งแต่ขึ้นเป็นประธานาธิบดีคนใหม่ของรัสเซียเมื่อปีก่อน Dmitry Medvedev มักเอาแต่ยิ้ม พยักหน้าและพูดจาแบบเสรีนิยม แม้เขาจะกล่าวสนับสนุนเสรีภาพอย่างเปิดเผยว่าเป็น "คุณค่าสูงสุด" และประณามสภาพที่เหมือนไร้ขื่อแปในรัสเซีย แต่ก็ไม่เคยมีสัญญาณใดๆ ที่บ่งบอกว่า เขาจะพาตัวออกห่างจากนโยบาย แข็งกร้าวต่างๆ ของ Vladimir Putin อดีตประธานาธิบดีและพี่เลี้ยงของเขา ผู้มีความเห็นตรงข้ามทางการเมืองกับรัฐบาลยังคงถูกตามรังควาน นักธุรกิจที่มีเส้นสายในรัฐบาลยังเจริญรุ่งเรืองดี ในขณะที่คนนอกและบรรดาศัตรูตัวฉกาจของ Putin โดยเฉพาะ Mikhail Khodorkovsky ซึ่งนอกจากติดคุกอยู่แล้ว ยังต้องเจอข้อหาใหม่ๆ ไม่หยุดหย่อน อำนาจที่แท้จริงยังคงอยู่ในมือของ Putin ซึ่งออกจากตำแหน่งประธานาธิบดีไปเป็นนายกรัฐมนตรีกับบรรดา คนสนิทวงในของเขาอย่างเหนียวแน่น ส่วนตัวท่านประธานาธิบดีคนใหม่ดูเหมือนไม่ต่างอะไรกับหุ่นเชิดที่พูดจาหวานหูไปวันๆ

แต่ขณะนี้บรรดาคนที่ไม่เชื่อน้ำยา Medvedev กำลังเริ่มคิดว่า บางทีพวกเขาอาจประเมินประธานาธิบดีคนใหม่ต่ำเกินไป Medvedev เริ่มเปลี่ยนแปลงนโยบายสำคัญบางอย่างของ Putin ม้วนเก็บร่างกฎหมายที่กดขี่ และเอาใจใส่คำตำหนิติเตียนรัฐบาล มากกว่าจะพยายามปิดปากผู้วิพากษ์วิจารณ์ Svetlana Sorokina นักข่าวและนักเคลื่อนไหวสิทธิมนุษยชนรัสเซียบอกว่า พอจะเริ่มมองเห็นว่า Medvedev จะเป็นผู้นำรัสเซียที่มีเมตตาและยุติธรรม

ความเป็นเสรีนิยมของ Medvedev อาจมองเห็นไม่ชัดในนโยบายต่างประเทศ จนถึงขณะนี้ Putin ยังดูเหมือนจะคุมนโยบายต่างประเทศอยู่ไม่ยอมปล่อย แต่ถ้าเป็นนโยบายในรัสเซีย เอง นักเคลื่อนไหวหลายคนบอกว่า พวกเขารู้สึกประหลาดใจที่น้ำแข็งที่คงอยู่มานานเป็นสิบปีกำลังเริ่มละลาย Kirill Kabanov ประธานองค์กรเอกชนที่เรียกตัวเองว่า คณะกรรมาธิการต่อต้านคอร์รัปชั่นแห่งชาติ แทบไม่อยากเชื่อว่า จะได้เข้าร่วมในคณะที่ปรึกษาของ Medvedev และ Medvedev ไม่เพียงแต่รับฟังเขา แต่ยังตัดสินใจตามรายงานที่เขาและนักเคลื่อนไหวคนอื่นๆ ร่วมกันทำเสนอด้วย

อย่างไรก็ตาม บางคนก็ยังไม่แน่ใจในตัวผู้นำคนใหม่ของรัสเซียนัก แม้เมื่อศาลรัสเซียสั่งปล่อยตัว Svetlana Bakhmina ออกจากคุกอย่างไม่คาดฝันเมื่อเดือนที่แล้ว หลังจากติดมา 5 ปี Bakhmina เป็นคุณแม่ลูกสามและหนึ่งในทีมทนายความของบริษัทน้ำมัน Yukos ซึ่งเคยเป็นของ Khodorkovsky มหาเศรษฐีศัตรูตัวฉกาจของ Putin ที่ถูกขังคุกอยู่ Bakhmina ต้องรับโทษ จำคุกในข้อหาเลี่ยงภาษี Medvedev พูดอยู่เสมอว่า ศาลจะต้อง เป็นอิสระจากการแทรกแซงทางการเมือง แต่ก็ไม่เคยมีใครถือ คำพูดของเขาเป็นเรื่องจริงจัง Sorokina นักข่าวและนักเคลื่อนไหว สิทธิมนุษยชนในรัสเซียบอกว่า ไม่มีสิ่งใดในประเทศนี้จะเกิดขึ้นได้โดยไม่ผ่านไฟเขียวจากเบื้องบน โดยเฉพาะเรื่องที่เกี่ยวข้องกับการเมืองโดยตรงอย่างคดี Yukos แต่บางคนก็เห็นว่า การปล่อยตัว Bakhmina แสดงว่า Medvedev กำลังทำตามสัญญาที่จะปฏิรูป รัสเซีย ส่วนคนอื่นๆ เห็นว่า การที่อัยการเห็นชอบกับการปล่อยตัว Bakhmina อาจเป็นเพราะ Bakhmina จะยอมให้การซัดทอดอดีตเจ้านายของเธอเอง หลังจากที่ Khodorkovsky กำลังเผชิญ ข้อกล่าวหาใหม่จากรัฐบาลรัสเซีย

ไม่ว่าอย่างไรก็ตาม รัสเซียกำลังมีการเปลี่ยนแปลงจริงๆ สัญญาณแรกของการเปลี่ยนแปลงเริ่มขึ้นเมื่อต้นปีนี้ เมื่อ Medvedev ขัดขวางการออกกฎหมายกบฏซึ่งร่างมาตั้งแต่สมัย Putin ยังเป็นประธานาธิบดี หวังจะทำลายฝ่ายตรงข้ามทางการเมือง การที่ Medvedev ตัดสินใจขัดขวางร่างกฎหมายดังกล่าว เป็นการตัดสินใจตามรายงานที่ประณามร่างกฎหมายนั้นเป็นใบรับรองการกดขี่ทางการเมือง Elena Lukyanova นักกฎหมายซึ่งเป็นหนึ่งในผู้จัดทำรายงานดังกล่าวระบุว่า ร่างกฎหมายนี้ต้องการเอื้อประโยชน์ให้แก่พวก siloviki หรือกลุ่มชาตินิยมหัวแข็ง ซึ่งใกล้ชิดกับ Putin หลายคนในกลุ่มนี้คืออดีตสมาชิกตำรวจลับเช่นเดียวกับ Putin ซึ่งต้องการกำจัดคนที่มีความคิดอิสระโดยใช้กฎหมายเป็นเครื่องมือ และให้บังเอิญที่ Lukyanova เป็นทนายความที่อยู่ในทีมทนายจำเลยของ Khodorkovsky

Medvedev ยังใช้วิธีที่แตกต่างไปจาก Putin เขาเชิญ ตัวแทนองค์กรเอกชนชั้นนำ 36 แห่งในรัสเซียมาพบที่ทำเนียบ ประธานาธิบดี ตรงข้ามกับ Putin ที่เคยหมายมั่นจะกำจัด NGO แขกของ Medvedev รวมถึงกลุ่มสิทธิมนุษยชนชื่อ Memorial ซึ่งเคยถูกตำรวจรัสเซียบุกค้นเมื่อปีที่แล้ว และยึดข้อมูลเกี่ยวกับพวกคลั่งชาติในรัสเซียไป Medvedev กล่าวว่าเขารู้สึกเสียใจที่กฎหมายในยุค Putin ถูกตีความหมายว่า องค์กรเอกชนทั้งหมดคือศัตรูของรัสเซีย และขอให้นักเคลื่อนไหวเหล่านั้นจัดทำรายงาน การทุจริตคอร์รัปชั่นในรัฐบาลและการปฏิรูปกฎหมาย คณะกรรมาธิการต่อต้านคอร์รัปชั่นแห่งชาติของ Kabanov เป็นผู้จัดทำรายงาน เกี่ยวกับนักธุรกิจที่มีเส้นสายในรัฐบาลเข้ายึดครองบริษัทที่ล้มละลาย เพราะถูกรัฐบาลรัสเซียเอาผิดในข้อหาเลี่ยงภาษี

ไม่เพียงให้เกียรติองค์กรเอกชน สถานีโทรทัศน์ที่ถูกควบคุมโดยทางการยังได้รับเสรีภาพมากขึ้น รายการล้อเลียนเสียดสีทางการเมืองกลับมาอีกครั้ง ในเดือนกุมภาพันธ์ ช่อง Channel One ได้ให้เวลาออกอากาศแก่ Aleksandr Shokhin ประธานสหภาพนักธุรกิจรัสเซีย (Russian Businessmen's Union) อันทรงพลัง ซึ่งใช้โอกาสนั้นประณามการตั้งข้อหาใหม่ต่อ Khodorkovsky ว่าเป็นเรื่องกุขึ้นทั้งเพ

อย่างไรก็ตาม กลุ่มหัวก้าวหน้าในรัสเซียยังคงไม่หมดความระแวงระวัง Boris Nemtsov อดีตรองนายกรัฐมนตรีรัสเซีย บอกว่า ยังเร็วเกินไปที่จะพูดถึงเสรีภาพทางการพูดในรัสเซีย แต่เขายอมรับว่ามีสัญญาณทางบวกเกิดขึ้น ที่อาจบ่งบอกว่าฤดูใบไม้ผลิทางการเมืองในรัสเซียอาจกำลังมาถึง Nemtsov สมัครลงเลือกตั้งเป็นนายกเทศมนตรีเมือง Sochi ในภาคใต้ของรัสเซีย ซึ่งกำลังจะเป็นสถานที่จัดการแข่งขันโอลิมปิกฤดูหนาว (Winter Olympics) 2014 แม้ว่านักการเมืองฝ่ายค้าน 2 คนจะถูกเด้งออก จากการเลือกตั้งดังกล่าวไปแล้ว และผู้สมัครอย่าง Nemtsov จะบ่นว่าโทรทัศน์ไม่ค่อยเสนอข่าวหาเสียงของเขา แต่อย่างน้อยการเลือกตั้งที่เมือง Sochi ก็เป็นการเลือกตั้งที่แท้จริง ตรงข้ามกับการเลือกตั้งส่วนใหญ่ที่เคยผ่านมาในรัสเซียในช่วง 2-3 ปีนี้

อย่างไรก็ตาม แม้จะมีความแตกต่างที่เห็นได้ชัดระหว่าง Putin กับ Medvedev ทายาททางการเมืองที่เขาเลือกมากับมือ แต่แทบไม่มีสิ่งใดเลยที่บ่งชี้ว่าทั้งสองจะขัดแย้งกัน ไม่ว่าทั้งเรื่องส่วนตัวหรือการเมือง Alexei Makarkin รองผู้อำนวยการ Center for Political Technologies สถาบันนักคิดของรัสเซียเตือนว่า Medvedev เองก็มาจากกลไกรัฐของ Putin เขาเป็นเพียงนักปฏิรูป ไม่ใช่นักปฏิวัติ เช่นเดียวกับนักปฏิรูปคนอื่นๆ ในประวัติศาสตร์ของรัสเซีย Medvedev เป็นเพียงส่วนหนึ่งของกลไกเก่าของรัสเซีย และความคิดที่ว่า เขาจะกล้าท้าทายอำนาจของ Putin คือ ความคิดที่เพ้อฝัน ส่วน Alexei Venedikov ผู้อำนวยการ Echo Moskvy สถานีวิทยุเสรีชั้นนำในรัสเซียบอกว่า ความแตกต่างของ Medvedev เป็นเพียงความต่างของวิธีบริหารเท่านั้น และเขาไม่เคยตัดสินใจสิ่งใด โดยไม่ผ่านการปรึกษากับ Putin

ผู้ที่ภักดีกับ Putin ก็เห็นเช่นเดียวกัน Mikhail Leotyev พิธีกรรายการ Odnako รายการสนทนาการเมืองชั้นนำของรัสเซีย ชี้ว่า สถาบันต่างๆ ของรัสเซียซึ่งก่อตั้งโดย Putin ทั้งมั่นคงและทรงอำนาจ และไม่มีสิ่งที่เรียกว่า 2 อำนาจในรัสเซีย แต่มีเพียงอำนาจเดียว พร้อมกับชี้ว่า Medvedev เปลี่ยนตัวเจ้าหน้าที่ซึ่งได้รับแต่งตั้งในยุค Putin เพียง 1 ใน 6 เท่านั้น

กระนั้นก็ตาม วิธีของ Medvedev ยังคง สามารถปฏิรูปรัสเซียได้ ถ้าหากว่าเขาสามารถทำสำเร็จ Medvedev มีคำสั่งให้ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ทั้งหมดของรัสเซียเปิดเผยรายได้และผลประโยชน์ทางธุรกิจทั้งของตนเองและครอบครัว แต่การประกาศสงครามกับคอร์รัปชั่นของ Medvedev เป็นการโจมตีคนที่เป็นฐานอำนาจของเขาเอง Gennady Gudkov อดีตนายพล KGB ซึ่งขณะนี้อยู่ในคณะ กรรมาธิการความมั่นคงของสภา Duma หรือรัฐสภาของรัสเซีย บอกว่า บรรดาข้าราชการรัสเซียต่างหัวเราะกับกฎหมายบังคับให้เปิดเผยรายได้ของ Medvedev

สิ่งที่จะพิสูจน์ว่าการปฏิรูปของ Medvedev คือของจริงหรือไม่ คือผลการตัดสินคดี Khodorkovsky ชาวรัสเซียกำลังจับตาว่าศาลจะตัดสินคดีศัตรูตัวเอ้ของ Putin อย่างไร โดยเฉพาะ เมื่อเทียบกับคดีอื่นๆ ที่จำเลยมีเส้นสายในรัฐบาลรัสเซียดีกว่า

แต่ถึงแม้การปฏิรูปของ Medvedev อาจเป็นของจริง ปลายทางของมันก็อาจเป็นเพียงความว่างเปล่า บรรดาคนสนิทวงในของ Putin โดยเฉพาะพวกที่ได้ประโยชน์จากการล้มละลายของ Yukos ของ Khodorkovsky อาจขัดขวางนโยบายเสรีนิยมของ Medvedev ด้วยวิธีการง่ายๆ อย่างการเบี่ยงเบนความสนใจ ไปจุดไฟสงครามกับ Georgia เหมือนปีที่แล้วอีกครั้ง และถึงแม้ว่าในที่สุดการปราบคอร์รัปชั่นของ Medvedev อาจสามารถนำข้าราชการรัสเซียมาดำเนินคดีได้ คนที่ถูกจับได้ก็คงไม่ใช่ตัวการใหญ่ กระนั้นก็ดี แม้ฤดูใบไม้ผลิอาจจะยังมาไม่ถึงรัสเซีย แต่อย่างน้อยตอนนี้น้ำแข็งก็เริ่มละลาย

แปลและเรียบเรียง เสาวนีย์ พิสิฐานุสรณ์
เรื่อง นิวสวีค 4 พฤษภาคม 2552