ด้วยสถานภาพเทียบเท่าสมาชิกคนหนึ่งในครอบครัวที่รักและผูกพันมานานนับปี เมื่อถึงคราวที่จำต้องพลัดพรากจากกันไปย่อมเป็นเรื่องธรรมดาที่นำพามาซึ่งความอาลัยไม่ต่างอะไรไปกับความรู้สึกที่มีให้กับคนในครอบครัว

ในทัศนคติของคนญี่ปุ่นโดยทั่วไปแล้วการตีความคำว่า "สัตว์เลี้ยง" โดยเฉพาะอย่างยิ่งสุนัขและแมวนั้นค่อยๆ เปลี่ยนไปสอดคล้องกับเศรษฐกิจ ญี่ปุ่นที่เติบโตแบบก้าวกระโดดตั้งแต่ช่วงหลังทศวรรษ 1970 เป็นต้นมา ซึ่งนอกจากจะมีส่วนเสริมสร้างความเป็นอยู่ของคนญี่ปุ่นให้ดีขึ้นเป็นลำดับแล้วยังได้ อานิสงส์ส่งไปถึงคุณภาพชีวิตของสัตว์เลี้ยงที่ถักทอสายใยความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสัตว์ แม้จะเป็น สิ่งที่มองไม่เห็นแต่ที่สัมผัสได้ก็คือ สัตว์เลี้ยงอยู่กับเจ้าของในบ้านด้วยฐานะสมาชิกคนหนึ่งไม่ใช่ตัวหนึ่ง

ในญี่ปุ่นมีธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับสัตว์เลี้ยงเกิดขึ้นมารองรับอุปสงค์ความต้องการอันหลากหลายอย่างต่อเนื่อง* แม้จะเป็นช่วงที่เศรษฐกิจตกสะเก็ดแต่สินค้าและบริการสำหรับสัตว์เลี้ยงก็ไม่ได้ซบเซาหรือได้รับผลกระทบมากเท่ากับธุรกิจประเภทอื่นๆเนื่องเพราะกลุ่มลูกค้าที่มีสัตว์เลี้ยงนั้นมีความพร้อมทั้งในด้านเศรษฐกิจ ฐานะและที่อยู่อาศัยที่สามารถ รับผิดชอบเลี้ยงสัตว์ได้โดยไม่เดือดร้อน

ข้อเท็จจริงประการหนึ่งที่เกิดขึ้นในสังคมญี่ปุ่นก็คือ ขณะที่อัตราการเกิดของประชากรกำลังลดลงนั้นอัตราการเพิ่มของประชากรสัตว์เลี้ยงในเชิง Companion Animal กลับสูงขึ้น ทั้งนี้แม้จะยังไม่มีรายงานการศึกษาติดตามความสัมพันธ์ระหว่างปรากฏการณ์สองอย่างนี้ก็ตามที แต่มีแนวโน้มที่เป็นข้อสังเกตได้ว่าปัจจุบันคนญี่ปุ่นจำนวนไม่น้อยดำเนินชีวิตโดยมีสัตว์เลี้ยงพ่วงเข้ามาเป็น Generation พิเศษของครอบครัว

สุนัขบางพันธุ์เช่น Golden Retriever, German Shepherd และสุนัขสายพันธุ์ใกล้เคียงมีความฉลาดสามารถฝึกฝนให้ทำงานเป็นสุนัขตำรวจ ช่วยตรวจสอบค้นหายาเสพติดที่สนามบิน หรือช่วยในหน่วยงานกู้ภัยค้นหาผู้ที่ติดอยู่ใต้ซากอาคารปรักหักพังยามเกิดภัยธรรมชาติได้ นอกจากนี้บทบาทของ สุนัขช่วยเหลือผู้พิการทางสายตาหรือทุพพลภาพที่ต้องนั่งบนรถเข็นนั้นก็มีปรากฏให้เห็นทั่วไปตามสถานที่สาธารณะในญี่ปุ่น

อย่างไรก็ตาม ช่วงเวลาแห่งความสุขใจใช่จะจีรังยั่งยืนเพราะสัตว์โลกไม่สามารถหลีกเลี่ยงกฎของธรรมชาติไปได้ ดังนั้นด้วยอายุขัยอันจำกัดทำให้สัตว์เลี้ยงมักจะเสียชีวิตจากไปก่อนเจ้าของที่เรียกกันว่า Pet Loss ซึ่งตามรากศัพท์แล้วหมายถึง สัตว์เลี้ยงสูญหายหรือตายจากไป โดยทฤษฎีแล้วความโศกเศร้าเสียใจหลังจากสัตว์เลี้ยงได้เสียชีวิตลงนั้นควรจะดีขึ้นหรือหายไปภายใน 2-4 สัปดาห์แต่ในช่วงหลายปีที่ผ่านมากรมสุขภาพจิตกระทรวงสาธารณสุขของญี่ปุ่นเปิดเผยตัวเลขโดยรวมของผู้ที่เข้ามาขอรับบริการที่ศูนย์ให้คำปรึกษาเกี่ยวกับปัญหากลุ่มอาการ Pet Loss หลายแห่งทั่วญี่ปุ่น ซึ่งมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จนถือเป็นปัญหาสังคมอย่างหนึ่ง

กลุ่มอาการ Pet Loss มักเกิดกับคนที่ทำใจ ยอมรับความจริงที่สัตว์เลี้ยงตายจากไปไม่ได้จนเป็นเหตุให้เกิดอาการของโรคซึมเศร้า นอนไม่หลับ รู้สึกไม่มั่นคง เหนื่อยล้าไร้สาเหตุ อ้างว้าง กินอาหาร มากเกินหรือน้อยกว่าปกติ อาการของโรคกระเพาะเนื่องจากความเครียดที่ทำให้กรดในกระเพาะหลั่งออกมามากเกินไป บางคนอาจมีอาการมากถึงขั้นเกิดภาพหลอน หูแว่วว่าสัตว์เลี้ยงได้กลับมาแล้ว

ในกรณีที่สัตว์เลี้ยงเสียชีวิตเนื่องมาจากความเจ็บป่วยหรือหมดอายุขัยนั้นเจ้าของสัตว์เลี้ยงบางคนมักจะโทษตัวเองหรือรู้สึกผิดที่ไม่สามารถปกป้องหรือช่วยชีวิตสัตว์เลี้ยงไว้ได้ ซึ่งควรปรึกษาจิตแพทย์เพื่อรักษาหรือบรรเทากลุ่มอาการ Pet Loss หากสัตว์เลี้ยงเสียชีวิตลงจากเหตุผิดพลาดในกระบวนการรักษาพยาบาลนั้นการฟ้องร้องสัตวแพทย์ ให้รับผิดชอบก็เริ่มมีปรากฏให้เห็นเพิ่มมากขึ้นในสังคมของญี่ปุ่นเช่นกัน

อย่างไรก็ตาม หลังจากที่สัตว์เลี้ยงตายไปแล้วนั้นการจัดงานศพให้กับสัตว์เลี้ยงได้กลายเป็นธรรมเนียมที่นิยมปฏิบัติกันในหมู่คนที่มีสัตว์เลี้ยงในประเทศญี่ปุ่น

ขั้นตอนการจัดการเมื่อสัตว์เลี้ยงเสียชีวิตลงอาจกระทำโดยติดต่อกับวัดโดยตรง ซึ่งส่วนใหญ่ทางวัดจะทำพิธีสวดอุทิศส่วนกุศลให้กับสัตว์รวมกันครั้งละ 5-6 ตัวหรือในบางครั้งอาจมากถึง 10 ตัว ตามวันเวลาที่กำหนดเอาไว้ หลังจากสวดอุทิศส่วนกุศลเสร็จแล้วมักจะทำพิธีเผาให้เสร็จสิ้นภายในหนึ่งวัน

ในช่วงก่อนถึงกำหนดวันงานศพของสัตว์เลี้ยงนั้น เจ้าของจะต้องบรรจุศพของสัตว์เลี้ยงลงโลงตามขนาดของสัตว์อาจมีการวางข้าวของเครื่องใช้หรือของเล่นที่สัตว์เลี้ยงชอบลงไปด้วยพร้อมกับก้อนน้ำแข็งแห้งเพื่อรักษาอุณหภูมิภายในโลงเอาไว้แล้วนำไปเก็บรักษายังสถานที่ที่ทางวัดจัดเตรียมไว้ให้

แม้ว่าการดำเนินงานติดต่อทางวัดด้วยตนเองวิธีนี้จะประหยัดค่าใช้จ่ายได้ แต่มีข้อจำกัดที่ว่าเถ้ากระดูกของสัตว์เลี้ยงอาจจะได้คืนมาไม่ครบและ/หรือมีกระดูกของสัตว์เลี้ยงของคนอื่นปะปนมาด้วยเนื่องจากการเผารวมกัน

ในขณะเดียวกันบริการรับเป็นธุระจัดงานศพสำหรับสัตว์เลี้ยงได้กลายเป็นธุรกิจหนึ่งที่กำลังโตวันโตคืนซึ่งทางบริษัทจะจัดงานพิธีอย่างมืออาชีพ สอดคล้องกับงบประมาณและตรงความต้องการของลูกค้า

วิธีนี้นอกจากจะให้ความสะดวกสบาย ไม่เสียเวลางานประจำอีกทั้งยังสามารถกำหนดวันจัดพิธีงานศพซึ่งปกติมักจะเก็บศพของสัตว์เลี้ยงไว้ 49 วันก่อนทำพิธีแล้วเจ้าของยังได้รับกระดูกครบถ้วน เพราะทางบริษัทจะจัดการเผาแบบแยกเดี่ยวโดยใช้เตาเผาที่มีขนาดพอเหมาะกับชนิดและประเภทของสัตว์

ยิ่งไปกว่านั้นยังสามารถเลือกได้อีกว่าจะเก็บกระดูกใส่โถตั้งไว้ที่บ้านทั้งหมดหรือจะนำไปฝังดินไว้ในสวนที่บ้าน หรือจะนำกระดูกไปลอยในแม่น้ำ ทะเลหรือจะนำไปไว้ที่สุสานสัตว์ก็สุดแท้แต่ความต้องการของเจ้าของ ในกรณีที่ต้องการเก็บกระดูกไว้เพียงบางส่วนก็มี Accessory ประเภทแคปซูลบรรจุกระดูกแบบพกพาให้เลือกหลายแบบ

ธุรกิจการจัดงานศพให้สัตว์เลี้ยงที่เกิดขึ้นมานี้ เป็นการอุทิศส่วนกุศลตามความเชื่อทางศาสนาที่ดำเนินควบคู่ไปกับการหวังผลในทางจิตวิทยาเพื่อช่วยบรรเทาอาการ Pet Loss ได้เพราะหากเจ้าของยังคงโศกเศร้าอยู่สัตว์เลี้ยงที่จากไปคงหลับอย่างไม่เป็นสุข

อ่านเพิ่มเติม:
* นิตยสารผู้จัดการฉบับมิถุนายน 2546 คอลัมน์ Japan Walker และนิตยสาร Positioning ฉบับธันวาคม 2550 คอลัมน์ From Japan