ความเข้าใจของผู้นำธุรกิจไทย ที่ว่าด้วย ความสามารถในการแข่งขันระดับภูมิภาคนั้น ยังไม่ตกผลึกกันเท่า ที่ควร

ภาพสะท้อนของเรื่องนี้ มีภูมิหลัง และปรัชญา ที่มี "แรงเฉื่อย" มากทีเดียว

คงจะจำกันได้ว่า เราภูมิใจกันนักหนาในงานบีโอไอแฟร์ครั้งล่าสุด ที่สามารถจัดงานได้ใหญ่มาก ท่ามกลางภาวะเศรษฐกิจไทย ที่กำลังมืดแปด ด้าน โดยหวังว่างานนั้น จะทำให้คนไทยมีความหวังขึ้น ซึ่งประเมินกันว่า ได้ผลมากทีเ ดียว

เรื่องนี้เป็นภาพสะท้อนความเชื่อ และรากเหง้าของปรัชญาในการส่งเสริมธุรกิจไทยยังย่ำเท้าอยู่ในโลกเก่าอย่างชัดเจนที่สุด

เราคิดกันแต่ภายใน การทุ่มโถม วิพากษ์วิจารณ์ โต้แย้ง โยนกลองกัน มานาน และก็ยังไม่มีทีท่าจะยุติลง ในเรื่องราวของการแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจ ท่ามกลางการปรับโครงสร้างสังคมครั้งใหญ่ ซึ่งทำให้มีผู้คนที่เคยมีอำนาจทาง เศรษฐกิจบางส่วน สูญเสียฐานะทางสังคมไป บีโอไอจึงจัดงานขึ้น เพื่อสร้าง แนวคิดในด้านตรงกันข้าม ที่ว่าด้วยความหวัง แต่เราลืมสิ่งที่เรียกว่า ความสามารถในการผลิต และการค้า ที่สามารถแข่งขันกับต่างประเทศได้ไป การ แสดงเทคโนโลยี ใหม่ๆ มีเป้าหมายดูกันเอง ชื่นชมกันเองสำหรับคนไทย ซึ่งก็ได้ผล คนไทยมาดูงานกันมากเหลือ เกิน มากกว่าเป้าหมาย ที่คิดไว้ แล้วก็ คำนวณการซื้อของคนไทยไว้เป็นดัชนีความสำเร็จ เป็นความภูมิใจ ที่เกิดขึ้นชั่วแล่น

สิ่งที่เราไม่คิด ไม่ได้ทำ ในงานนั้น ก็คือ การโชว์ศักยภาพธุรกิจไทย ที่ สามารถแข่งขันระดับภูมิภาค การโฆษณาให้ชาวต่างประเทศโดยเฉพาะ เพื่อน บ้านมาดูงาน เหมือนงานนิทรรศการเล็กๆ ที่ฮ่องกง และสิงคโปร์ จัดกันเป็นประจำ อันจะก่อให้เกิดการค้าอย่างมีสาระ มากกว่าชอปปิ้งกันอย่างสนุก สนานของคนไทย

นี่คือ รากเหง้าทางความคิดของเรา ที่สะท้อนออกมาครั้งแล้วครั้งเล่า

การบินไทยเริ่มต้นมาจากสายการบินยุโรป มาช่วยจัดตั้ง และบริหาร ความคิดเป็นสายการบินแห่งชาติ ที่สามารถทำธุรกิจระดับนานาชาติถูกปลูก ฝังแต่แรก ความสำเร็จของธุรกิจการบินไทยในเวลานั้น ต่อเนื่องมา ก็คือ การได้รับการตอบสนองบริการอย่างดีในระดับโลก พร้อมกับการวางแผนการ ตลาดระดับโลก ซึ่งก่อนหน้ามีการจัดงานวางแผนการตลาดระดับโลกทุกปี แต่แล้วเมื่อไม่ถึง 10 ปี มานี้ก็เลิกไป การบินไทยภายใต้การบริหาร ที่นักการ เมืองเข้าไปยุ่มย่ามมากขึ้น การบินไทยกลายเป็นวิสาหกิจ ที่มีความเป็นท้องถิ่นมากขึ้น การสาละวนกับปัญหาภายในองค์การ การเมืองในองค์กร การ บริการนักการเมือง หรือผู้มีอิทธิพลในประเทศ ซึ่งเป็นบริการฟรี ทำให้พื้นที่บริการสำหรับลูกค้าชาวต่างประเทศ (ลูกค้ารายใหญ่ของการบินไทย) ถูก เบียดขับ ตลอดจน การจัดซื้อเครื่องบินต่างๆ ที่มีงบจำนวนมากขึ้น มีความสำคัญมากขึ้น ที่ควรจะเป็นองค์กร ที่ติดระดับโลกกำลังค่อยๆ ลดระดับลงมา คิดแต่เรื่องภายในมากขึ้น ขณะที่สายการบิน ก็คือ ธุรกิจระดับโลก ที่ถูกท้า ทายในโลกยุคใหม่ ไม่ว่าจะเป็น การแชร์ทรัพยากรร่วมกันระหว่างสายการบิน พันธมิตร การพัฒนาระบบ E-Commerce ซึ่งกำลังจะเป็นการปรับตัวครั้งใหญ่ของสายการบินทั่วโลกในสถานการณ์ ที่รวดเร็วอย่างมีประสิทธิภาพ ภายใต้การบริหาร ที่มุ่งมองภายใน

ภายใต้ โครงสร้างการบริหาร ที่มีขั้นตอนของระบบราชการ และการเมือง ทำให้การบินไทยกำลังสูญเสียฐานะ ในการแข่งขันระดับภูมิภาคลงเป็นลำดับ

นี่คือ ปรากฏการณ์ ที่ไม่น่าจะเป็นไปได้ แต่ก็เป็นไปแล้ว สำหรับผู้บริหาร ที่ไม่มีสายตาทางยุทธศาสตร์ ที่ไม่มองการแข่งขันระดับภูมิภาค ไม่เข้าใจ การสร้างความสามารถในการแข่งขันระดับภูมิภาค โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเชื่อมโยงความคิดทางยุทธศาสตร์ของการบินไทยให้เข้ากับความสามารถใน การแข่งขันของประเทศ (Competitive Advantage of the Nation)

สิ่งที่เหลือเชื่อ ที่ว่าด้วยข้อจำกัดของความคิดเชิงยุทธศาสตร์ (Strategic Thinking) กำลังเกิดขึ้นกับธุรกิจดาวรุ่งใหม่ล่าสุด ภายใต้แรงกดดันระดับ โลกไม่ว่าเรื่องเทคโนโลยี หรือตลาด ซึ่งถือเป็นพื้นฐานของธุรกิจนี้ แต่ก็มี ปัญหาแนวทางธุรกิจเกิดขึ้นในสังคมไทย

อันเป็นฐานของความไร้เสน่ห์ของธุรกิจอินเทอร์เน็ตในประเทศไทย

ในขณะที่ เพื่อนบ้านของเรา สามารถมีบทบาทในระดับภูมิภาคอย่างชัดเจน ไม่ว่าจะเป็น สิงคโปร์ มาเลเซีย ฮ่องกง แต่ไทยก็คือ ไทย ที่มีมุมมองแต่ภายใน ตั้งแต่ผู้กำหนดนโยบายธุรกิจ เครือข่าย ISP และ Content

ความหวือหวาของธุรกิจอินเทอร์เน็ตในเมืองไทยจึงเกิดจาก ผู้เล่นระดับภูมิภาค ที่เข้ามา มีบทบาทครอบคลุมเอาสังคมไทยอยู่ในแผนที่ทางธุรกิจด้วย ไม่ว่าจะเข้ามาโดยตรง หรือยืมมือคนไทย ที่ยอมเป็นเครือข่ายต่างชาติเข้าร่วมวงด้วย

ปรากฏการณ์นี้ น่าสลดหดหู่ใจพอสมควรทีเดียว

ธุรกิจอินเทอร์เน็ต มิได้เริ่มต้นด้วยเงินลงทุนมหาศาล ที่คนไทยไม่สามารถสู้ต่างชาติได้ ธุรกิจอินเทอร์เน็ต มิได้พึ่งพาเทคโนโลยีราคาแพง ที่ผู้ประกอบการไทยจะหาซื้อไม่ได้

ตรงกันข้ามธุรกิจอินเทอร์เน็ต ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ของรายย่อย ซึ่งเป็นแรงขับเคลื่อนก่อเกิดผู้ประกอบการหน้าใหม่ในระดับโลก และน่ายินดี ว่าคนเอเชียมีบทบาทนำในธุรกิจไม่น้อย เล่นในระดับโลก ไม่ว่าจะเป็นผู้ก่อตั้ง YAHOO หรือ SOFTBANK

ปรัชญาพื้นฐานของธุรกิจอินเทอร์เน็ต ที่ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ของรายย่อย ไม่สอดคล้องกับปรัชญา และความสามารถของผู้ประกอบการไทย เอาเสียเลย

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ความคิดทางยุทธศาสตร์ ที่ว่าด้วยการพัฒนาความสามารถในการแข่งขันในระดับโลก ซึ่งมีรากเ หง้ามายาวนาน ตั้งแต่สังคม ธุรกิจการค้าไปสู่สังคมการเงินอันฉาบฉวย ภายใต้การผูกขาดระบบอุปถัมภ์ และ นโยบายส่งเสริมการผลิต เพื่อทดแทนการนำเข้า ที่แปรรูปยอมเป็นเบี้ยล่าง ของต่างชาติ ในเชิงความคิดความสามารถ

วิกฤติการณ์ครั้งล่าสุด ที่เริ่มจากประเทศไทย กระทบไประดับโลก มิได้เป็นบทเรียนย้อนกลับมาสู่สังคมไทย ที่ว่าด้วยระบบธุรกิจโลกมีแรงกดดัน เพียงใดต่อสังคมไทยเลยแม้แต่น้อย?