การประกาศตัวเป็นผู้นำธุรกิจสีเขียว (green business) ของเทสโก้ โลตัส มิใช่เพียงการเปลี่ยนสีป้ายชื่อ หรือจัดบรรยากาศภายในห้างใหม่ แต่มีหลายสิ่งที่เกิดขึ้นและสามารถพิสูจน์ได้ว่า การบริโภคสีเขียว (green consumption) นั้นสามารถปฏิบัติได้จริง

คนที่เข้าไปจับจ่ายซื้อสินค้าในห้างเทสโก้ โลตัส คงเข้าใจว่าเหตุผลหลักที่ซูเปอร์สโตร์แห่งนี้สามารถขายสินค้าได้ในราคาที่ต่ำกว่าท้องตลาด เป็นเพราะความที่เป็นผู้ซื้อรายใหญ่จึงมีอำนาจต่อรองกับซัปพลายเออร์ได้มากกว่า

ซึ่งเป็นเหตุผลที่ถูกต้องเพียงส่วนหนึ่ง อาจเป็นส่วนใหญ่แต่ไม่ใช่เหตุผลทั้งหมด

ยุทธศาสตร์ของเทสโก้ทั่วโลกที่ประกาศว่า "เราขายถูกกว่า" นั้นมีข้อเท็จจริงที่ซ่อนอยู่เบื้องหลังด้วยว่า เทสโก้สามารถทำธุรกิจด้วยต้นทุนที่ต่ำกว่า การบริหารต้นทุนจึงเป็นอีกยุทธศาสตร์หนึ่งที่เทสโก้เน้นเพื่อผลักดันให้ ยุทธศาสตร์หลักในการขายถูกกว่าสามารถบรรลุวัตถุประสงค์

ต้นทุนสำคัญของเทสโก้ นอกจากเรื่องสินค้า เรื่องคน เรื่องการบริหารจัดการแล้ว ก็คือต้นทุนพลังงาน

ความพยายามในการลดต้นทุนด้านพลังงานจึงเป็นอีกยุทธศาสตร์สำคัญที่เทสโก้พยายามผลักดัน

ซึ่งสอดคล้องกับกระแสความตื่นตัวของคนทั่วโลกที่กำลังวิตกกังวลอย่างหนักกับปัญหาโลกร้อน จากการบริโภคพลังงานเกินความจำเป็น ซึ่งเป็นต้นเหตุสำคัญของการแพร่กระจายก๊าซคาร์บอนออกสู่บรรยากาศโลก

ยุทธศาสตร์ลดการใช้ หรือบริโภคพลังงานของเทสโก้ จึงเป็นยุทธศาสตร์ที่เรียกได้ว่า win win สำหรับทุกฝ่าย ทั้งประชาคมโลก ชุมชนซึ่งเป็นที่ตั้งของเทสโก้ ผู้บริโภคซึ่งเป็นลูกค้าและตัวของเทสโก้เอง

เมื่อต้นปีที่ผ่านมา (2550) เซอร์เทอร์รี่ ลีฮี ประธาน Tesco PLC ประกาศวิสัยทัศน์สำคัญออกมาว่าเทสโก้จะเป็นผู้นำในการขับเคลื่อนเพื่อสร้างเศรษฐกิจคาร์บอนต่ำ (low-carbon economy)

จากวิสัยทัศน์ดังกล่าวได้ถูกนำมาแปลงเป็นพันธกิจ carbon footprint หรือการติดตามร่องรอยคาร์บอน เพื่อลดการแพร่กระจายคาร์บอน (catbon emission) ออกสู่บรรยากาศจากทุกกิจกรรมของเทสโก้ทั่วโลก

เซอร์เทอร์รี่ ลีฮี ได้ให้เป้าหมายไว้ว่าภายในปี 2563 เทสโก้ทั่วโลกจะลดการแพร่กระจายคาร์บอนออกสู่ชั้นบรรยากาศลงให้ได้ 50% ของตัวเลขที่เทสโก้ได้ปลดปล่อยออกไปในปี 2549

แปลความหมายในมุมกลับกันก็คือ ในอีก 13 ปีข้างหน้าเทสโก้ทั่วโลกจะต้องลดการใช้พลังงานในทุกกิจกรรมลงให้เหลือเพียงแค่ครึ่งหนึ่งของยอดการใช้พลังงานรวมในปีที่แล้ว

ดูเป็นเป้าหมายที่ท้าทายพอสมควรสำหรับผู้บริหารของเทสโก้ทั่วโลก

แต่ก็ไม่ใช่เป้าหมายที่น่าหนักใจสำหรับผู้บริหารเทสโก้ โลตัสในประเทศไทย

เทสโก้ โลตัส ตระหนักถึงความสำคัญของต้นทุนพลังงานมานานแล้ว และมีนโยบายที่จะลดการใช้พลังงานในกิจกรรมต่างๆ ลงมาตั้งแต่ปี 2543 โดยพยายามลดการใช้พลังงานลงให้ได้ปีละประมาณ 3-5% ของยอดการใช้ในแต่ละปี

จากตัวเลขการลงทุนเพื่อลดการใช้พลังงานตั้งแต่ปี 2545 จนถึงปัจจุบัน เทสโก้ โลตัสได้ใช้เงินไปแล้วประมาณ 445 ล้านบาท และสามารถประหยัดพลังงานไปได้คิดเป็นมูลค่า 723 ล้านบาท

โครงการที่ถือเป็นหัวใจสำหรับการลดการใช้พลังงาน คือการก่อสร้างอาคารอนุรักษ์พลังงาน (green store) ขึ้นที่สาขาพระราม 1 ที่เปิดให้บริการไปเมื่อปี 2547

ถือเป็นปฏิบัติการที่เกิดขึ้นก่อนการประกาศวิสัยทัศน์การเป็นผู้นำ low-carbon economy และพันธกิจ carbon footprint ถึง 2 ปีเต็มๆ

จากแนวคิด green store ที่สาขาพระราม 1 ซึ่งเปิดให้บริการไปเมื่อ 3 ปีที่แล้ว กำลังจะถูกต่อยอดให้มีความเข้มข้นขึ้น จาก green store แห่งที่ 2 ที่สาขาศาลายา ซึ่งกำลังจะเปิดให้บริการได้อย่างช้าในต้นปีหน้า (2551) หรืออย่างเร็วในปลายปีนี้

(รายละเอียดเรื่อง green store อ่าน "เมื่อต้องอยู่ร่วมกับธรรมชาติ" ประกอบ)

แม้ว่าเทสโก้ โลตัสได้พยายามลดการใช้พลังงานจากทุกกิจกรรมอย่างต่อเนื่องมาก่อนหน้านี้แล้วก็ตาม แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าปฏิบัติการของเทสโก้ในประเทศไทยจะไม่ตื่นตัวหรือตระหนักต่อพันธกิจ carbon footprint

ตรงกันข้าม ภายหลังจากที่ได้มีการประกาศวิสัยทัศน์และกำหนดเป้าหมายที่จะลดการปลดปล่อยคาร์บอนลงให้เหลือเพียง 50% ในอีก 13 ปีข้างหน้าออกมา ผู้บริหารเทสโก้ โลตัส ยิ่งต้องพยายามเฟ้นหาวิธีการที่จะทำให้ปฏิบัติการของเทสโก้ที่นี่สามารถบรรลุเป้าหมายที่ถูกกำหนดขึ้นมาอย่างเป็นรูปธรรมให้ได้

ภายหลังการประกาศพันธกิจ carbon footprint เทสโก้ได้ว่าจ้างบริษัท Environmental Resource Management (ERM) ซึ่งเป็นบริษัทที่ปรึกษาด้านการจัดการสิ่งแวดล้อมของอังกฤษให้เข้าไปวัดการปล่อยก๊าซคาร์บอนออกสู่บรรยากาศจากปฏิบัติการต่างๆ ของเทสโก้ทั่วโลกเพื่อนำมาใช้เป็น base line

โดยได้มีการจัดตั้งเงินกองทุนขึ้นมาจำนวน 100 ล้านปอนด์ หรือประมาณ 7 พันล้านบาท ให้กับเทสโก้ทั่วโลกนำไปใช้ในโครงการลดการปล่อยก๊าซคาร์บอน

สำหรับในประเทศไทยผลการวัดของ ERM พบว่าในปี 2549 ปฏิบัติการของเทสโก้ โลตัส ซึ่งหมายรวมทั้งสำนักงานใหญ่ สาขาทุกรูปแบบทุกแห่งในไทย รวมถึงศูนย์กระจายสินค้า 2 แห่ง และการขนถ่ายสินค้าจากศูนย์กระจายสินค้าไปยังสาขา มีการปล่อยก๊าซคาร์บอนออกสู่ชั้นบรรยากาศประมาณ 4 แสนตัน

เพื่อให้บรรลุเป้าหมาย ในปี 2563 ปฏิบัติการทุกอย่างที่มีอยู่แล้วจะต้องลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนลงให้เหลือเพียง 2 แสนตัน

ส่วนสาขาที่สร้างใหม่ตั้งแต่ปี 2550 เป็นต้นไปจะต้องหาวิธีการที่จะบริโภคพลังงานให้เหลือเพียงครึ่งหนึ่งของการบริโภคพลังงานของสาขาในรูปแบบเดียวกันในปี 2549

การให้ ERM เข้ามาตรวจวัดการปล่อยคาร์บอนออกสู่ชั้นบรรยากาศ นอกจากจะทำให้รู้ถึงตัวเลขเป้าหมายการลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนที่แน่นอนแล้ว ยังทำให้รู้ถึงเป้าหมายหลักของปฏิบัติการเพื่อที่จะลดการใช้พลังงานลงได้ตรงจุดมากที่สุด

จากโครงสร้างการบริโภคพลังงานของ เทสโก้ โลตัส ซึ่งเป็นต้นเหตุหลักของการปล่อยก๊าซคาร์บอนออกสู่บรรยากาศถึง 4 แสนตัน ในปี 2549 ประกอบไปด้วย

1. การใช้ไฟฟ้าเพื่อแสงสว่างและความเย็นภายในห้าง 70%

2. การใช้ไฟฟ้าเพื่อทำระบบความเย็นให้กับตู้แช่อาหารภายในห้าง 13%

3. การขนส่งสินค้าจากศูนย์กระจายสินค้าไปยังสาขา 13%

4. การเดินทางเพื่อติดต่อธุรกิจของพนักงานและผู้บริหาร 3%

5. แก๊ส LPG ที่ใช้กับศูนย์อาหารที่อยู่ตามสาขาต่างๆ 1%

อนุพัฒน์ อรุณากูร Head of Facillity Management & Engineering บริษัทเอก-ชัย ดีสทริบิวชั่น ซิสเทม ผู้บริหารเทสโก้ โลตัสในไทย บอกกับ "ผู้จัดการ" ว่าเมื่อเทสโก้ โลตัสรู้ base line และโครงสร้างของ base line ดังกล่าวแล้ว ทำให้รู้ได้เลยว่าจะต้องลดการบริโภคพลังงานกับกิจกรรมใดเป็นจุดแรก

รวมถึงวิธีการที่จะทำให้กิจกรรมดังกล่าวมีการบริโภคพลังงานที่ลดลง

"หลักๆ เป็นเรื่องของการเปลี่ยนแปลงอุปกรณ์และเครื่องจักร รวมถึงการออกแบบให้เอื้อต่อการประหยัดการใช้พลังงาน และการนำพลังงานทดแทนเข้ามาใช้" อนุพัฒน์อธิบาย

การตัดสินใจเปิด green store ที่สาขาพระราม 1 เมื่อ 3 ปีที่แล้ว ทำให้เทสโก้ โลตัสได้มีโอกาสเรียนรู้เทคโนโลยี รวมถึงกระบวนการทำงานหลายอย่างที่สามารถช่วยลดการบริโภคพลังงานลงไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ

อาทิ การออกแบบตัวอาคารให้เลือกรับแสงสว่างโดยตรงเฉพาะในช่วงครึ่งวันเช้า การนำกระจกเคลือบลามิเนต ที่ช่วยกรองความร้อนจากแสงแดดเข้ามาใช้ การออกแบบภายนอกอาคารให้มีส่วนที่สามารถบังแดด แต่คนภายนอกสามารถมองเห็นภายในตัวอาคาร ตลอดจนการนำระบบคอมพิวเตอร์และตัวเซ็นเซอร์เข้ามาใช้ควบคุมการเปิด-ปิด และลดระดับไฟฟ้ากับเครื่องปรับอากาศ การลดความเร็วในการทำงานของมอเตอร์บันไดเลื่อน รวมถึงการเชื่อมต่อกระบวนการทำงาน ของหอผึ่งน้ำ (cooling towers) ในระบบปรับอากาศแต่ละหน่วยเข้าด้วยกัน และลดความเร็วของใบพัดหอผึ่งน้ำลงเพื่อให้สามารถระบายความร้อนจากระบบปรับอากาศได้ในปริมาณเท่าเดิม แต่ใช้พลังงานน้อยลง ฯลฯ

กระบวนการและองค์ความรู้ต่างๆ ที่ได้จากสาขาพระราม 1 เหล่านี้ได้ถูกนำไปใช้ในสาขาของเทสโก้ โลตัสแห่งอื่นๆ ด้วย

เมื่อวันที่ 1 ตุลาคมที่ผ่านมา เทสโก โลตัสได้ร่วมมือกับลินฟ็อกซ์ ทรานสปอร์ต (ไทยแลนด์) และอีเทอร์นิตี้ แกรนด์ โลจิสติกส์ ซึ่งเป็นบริษัทผู้รับเหมาขนส่ง และกระจายสินค้าให้กับเทสโก้ โลตัสทั่วประเทศประกาศการนำไบโอดีเซล ประเภทบี 5 เข้ามาใช้กับรถขนส่งสินค้าของเทสโก้ โลตัส ที่มีจำนวนกว่า 400 คัน ซึ่งวิ่งอยู่ทั่วประเทศ

สุนทร อรุนานนท์ชัย ประธานกรรมการเอกชัย ดีสทริบิวชั่น ซิสเทม บอกว่าปัจจุบัน รถขนส่งสินค้าดังกล่าวทำหน้าที่กระจายสินค้า สู่สาขาของเทสโก้ โลตัส ตลอด 24 ชั่วโมง คิดเป็นระยะทางวิ่งทั้งสิ้นกว่า 73 ล้านกิโลเมตร ในแต่ละปีรถเหล่านี้บริโภคน้ำมันดีเซลกว่า 20 ล้านลิตรต่อปี หรือ 53,000 ลิตรต่อวัน

"การเปลี่ยนมาใช้น้ำมันไบโอดีเซล บี 5 ทำให้บริษัทสามารถประหยัดการใช้น้ำมันลงได้ 5% และช่วยลดปริมาณการแพร่กระจายก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ออกสู่บรรยากาศได้ประมาณปีละ 3 ตัน จากปัจจุบันที่ค่าเฉลี่ยการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ของคนไทย อยู่ที่ 4.8 ตันต่อคนต่อปี จำนวนก๊าซคาร์บอน ไดออกไซด์ที่ลดลงจากการนำไบโอดีเซลเข้ามาใช้ในการขนส่งสินค้าของเทสโก้ โลตัสในปริมาณดังกล่าวนี้เทียบเท่ากับการปลูกต้นไม้จำนวน 500 ต้นต่อปี" สุนทรกล่าว

นอกจากนี้เทสโก้ โลตัสยังได้เตรียมการที่จะเปลี่ยนหลอดไฟฟ้า โดยการนำหลอดฟลูออเรสเซ็นต์ ชนิด T5 (หลอดฟลูออเรสเซ็นต์ขนาดความกว้างของหลอดเพียง 5 หุน) ซึ่งมีความประหยัดกว่าหลอดชนิดเดิมถึง 45% เข้ามาใช้ภายในสาขาทั้งหมด โดยเริ่มจากสาขาศาลายาที่เป็น green store แห่งที่ 2 เป็นสาขาแรกในปลายปีนี้

รวมถึงการออกแบบตู้แช่อาหารใหม่ให้มีกระจกปิด-เปิด เพื่อไม่ให้ความเย็นจากตู้แช่กระจายออกสู่ภายนอก

อนุพัฒน์บอกว่าโครงการต่างๆ เหล่านี้ถือเป็นความพยายามในการลดการบริโภคพลังงานโดยตรง เฉพาะปี 2550 ปีเดียว เทสโก้ โลตัส ได้ใช้งบประมาณเพื่อการนี้ไปแล้วถึง 131 ล้านบาท โดยตั้งเป้าว่าจะลดการบริโภคพลังงานลงจากปีที่แล้วให้ได้อย่างน้อย 3-5%

"จาก base line ที่เราปล่อยคาร์บอนออกสู่บรรยากาศ 4 แสนตันเมื่อปีที่แล้ว หากลดลงได้ 3% ก็เท่ากับ 1 หมื่นตัน ถ้าคิดเป็นเงินก็จะลดไปได้ 140-150 ล้านบาท"

ความพยายามโดยตรงถือเป็นสิ่งที่เทสโก้ โลตัสสามารถควบคุมได้แต่สิ่งที่ท้าทายกว่าคือ ความพยายามทางอ้อมที่จะสร้างความตระหนักให้กับชุมชนรอบข้าง ผู้บริโภคที่เป็นลูกค้า รวมถึงคู่ค้า นั่นคือซัปพลายเออร์ต่างๆ ที่ส่งสินค้าเข้ามาขายในเทสโก้ โลตัส

ซึ่ง 1 ในพันธกิจ carbon footprint ก็คือการวัดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ สู่ชั้นบรรยากาศในสินค้ากว่า 35,000 รายการ ที่วางจำหน่ายในเทสโก้ โลตัส ข้อมูลเหล่านี้จะถูกใช้เป็นเกณฑ์สำหรับโครงการลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนของสินค้าต่อไปในอนาคต

นั่นหมายความว่าในอนาคต สินค้าที่วางจำหน่ายในเทสโก้ โลตัส อาจถูกจัดเรตติ้งว่าชิ้นใดที่มีกระบวนการผลิตที่ปล่อยก๊าซคาร์บอนออกสู่ชั้นบรรยากาศมากน้อยกว่ากัน เพื่อให้ผู้บริโภคได้พิจารณาก่อนตัดสินใจซื้อสินค้านั้นๆ

"เรื่องนี้เป็นเรื่องที่ท้าทายมาก แต่ผมว่ ถ้าเราเป็นผู้นำและพยายามทำเรื่องนี้อย่างจริงจัง ซัปพลายเออร์หรือคู่ค้าของเราต้องเข้าใจในเป้าหมายที่เราต้องการ และต้องร่วมไปกับเรา เพราะมันก็จะเป็นผลดีกับสินค้าของเขาเองด้วย" อนุพัฒน์ให้ความเห็น

นับจากกลางปีที่ผ่านมาสาขาของเทสโก้ โลตัสหลายแห่งได้เริ่มเปลี่ยนสีของอาคารและป้ายชื่อห้าง จากเดิมสีน้ำเงิน-แดง มาเป็นสีเขียว-ขาว ซึ่งรวมทั้งเครื่องแบบพนักงาน บรรยากาศภายในห้าง แม้กระทั่งที่จับของรถเข็น

การนำสีเขียวเข้ามาใช้มิได้เป็นเพียงสัญลักษณ์ของ green concept ที่เทสโก้ โลตัสต้องการประกาศความเป็นผู้นำในธุรกิจสีเขียว (green business) และการบริโภคสีเขียว (green consumption) เท่านั้น

แต่ยังหมายถึงการนำ การลด การบริโภคพลังงาน มาเป็นตัววัดผลงานทางธุรกิจ (Businesss KPI) ของทุกหน่วยงานในแต่ละปีด้วยว่ามีประสิทธิภาพเพียงใด

เพราะการลดการบริโภคพลังงานก็คือ การลดต้นทุนการดำเนินธุรกิจ ซึ่งผลระยะยาวที่ได้รับย่อมคุ้มค่ากว่า โดยเฉพาะในสายตาของผู้บริโภค