ถ้าย้อนชีวิตกลับไปในวันแรกเกิด ของขวัญชิ้นแรกในชีวิตที่คุณอยากได้คืออะไร?...เงินในบัญชีตัวเลขหลายหลัก เครื่องเพชรหลายกะรัต โฉนดที่ดินย่านสุขุมวิท ฯลฯ หรือ "อะไหล่ร่างกาย" เพื่อสำรองไว้รักษาโรคร้ายหรือความเสื่อมของอวัยวะในวันหน้า

ถ้าเลือกคำตอบสุดท้าย วันนี้คุณก็มีโอกาสได้มอบของขวัญที่มีค่าชิ้นนี้ให้กับตัวเองและลูกหลานไว้ใช้ยามฉุกเฉินได้แล้ว ด้วยการฝากเก็บสเต็มเซลล์ (Stem Cell) ในธนาคารสเต็มเซลล์

"สเต็มเซลล์ คือ เซลล์ต้นกำเนิดที่ยังไม่รู้จะเป็นอะไร พอมันไปอยู่ตรงไหนก็จะทำตัวเป็นเซลล์ตรงนั้น เช่น เกาะที่กล้ามเนื้อหัวใจก็กลายเป็นเซลล์กล้ามเนื้อหัวใจ เกาะที่เส้นประสาทก็ทำตัวเป็นเซลล์เส้นประสาทฯ พอมันไปเจอเซลล์ที่ไหนเสื่อมก็จะซ่อมแซมเซลล์อวัยวะส่วนนั้น เสมือนนายช่างประจำร่างกาย"

นี่เป็นอรรถาธิบายสั้นๆ แต่เห็นภาพเกี่ยวกับสเต็มเซลล์จาก น.พ.ชาตรี ดวงเนตร CEO แห่งกลุ่มโรงพยาบาลกรุงเทพ อีกโรงพยาบาลไทยที่ให้บริการรักษาคนไข้ด้วยสเต็มเซลล์มาแล้วหลายราย

สเต็มเซลล์กลายเป็นความหวังใหม่ทางการแพทย์ในการรักษาโรคและอาการบาดเจ็บในระดับเซลล์ จนแพทย์บางคนเปรียบเซลล์มหัศจรรย์นี้เป็นเสมือน "อวัยวะสำรอง"

วันนี้ วงการแพทย์ทั่วโลกได้นำสเต็มเซลล์ไปใช้รักษาโรคร้ายแรงมากกว่า 70 ชนิด เช่น โรคมะเร็ง โรคหัวใจ โรคอัลไซเมอร์และพาร์คินสัน โรคเบาหวานและภาวะแทรกซ้อน โรคเส้นเลือดในสมองอุดตัน โรคเกี่ยวกับความผิดปกติของเลือดและไขกระดูก โรคเกี่ยวกับความบกพร่องของกล้ามเนื้อ รวมถึงอาการอัมพฤกษ์ อัมพาต ไขสันหลังบาดเจ็บ และบาดแผลทางผิวหนัง

"สเต็มเซลล์คือสินทรัพย์ที่มีค่าที่สุดในชีวิตคนเรา" นิยามโดย Dr.Kostas I. Papadopulos ประธานเจ้าหน้าที่ฝ่ายปฏิบัติการแห่งไทยสเต็มไลฟ์ บริษัทจัดเก็บสเต็มเซลล์แห่งแรกและใหญ่ที่สุดของไทย ซึ่งเปิดให้บริการมาตั้งแต่เดือน มิ.ย.2548

ปกติร่างกายจะผลิตสเต็มเซลล์ขึ้นเองจากไขกระดูก แต่ในภาวะที่เกิดอุบัติเหตุหรือโรคร้ายแรง จำนวนอาจไม่เพียงพอที่จะซ่อมแซมเซลล์และเนื้อเยื่อที่เสียหาย แพทย์จึงต้องเก็บสเต็มเซลล์ของคนไข้ออกมาเพิ่มจำนวนก่อนฉีดกลับเข้าไปยังอวัยวะส่วนที่ต้องการรักษา

แต่การเก็บขณะที่ร่างกายไม่สมบูรณ์ สเต็มเซลล์ที่ได้อาจไม่แข็งแรงและไม่มากพอ ทางออกเดียวก็คือต้องรอคนอื่นบริจาค ซึ่งก็ยังเสี่ยงต่อการเสียชีวิตและพิการ เพราะโอกาสที่สเต็มเซลล์บริจาคจะมี HLA ตรงกับของคนไข้มีน้อยมาก (ร่างกายคนไข้จะต่อต้าน)

จากสถิติ โอกาสที่คนไทยด้วยกันจะมีสเต็มเซลล์ที่ HLA ตรงกันมีเพียงหนึ่งในห้าหมื่นคน ขณะที่คนต่างเชื้อชาติกันจะมี HLA ตรงกันมีโอกาสเพียงหนึ่งในแสน ยิ่งลูกครึ่งยิ่งมีโอกาสแค่หนึ่งในสองแสน ด้วยเหตุนี้ธุรกิจรับฝากสเต็มเซลล์จึงบูมในหลายประเทศที่การแพทย์พัฒนาแล้ว

ไทยสเต็มไลฟ์มีวิธีจัดเก็บสเต็มเซลล์จาก 2 วิธี ได้แก่ จากเลือดในรกและสายสะดือเด็กแรกเกิด และจากกระแสโลหิต

ธรรมชาติได้มอบสเต็มเซลล์ชั้นดีจำนวนมากเป็นของขวัญแห่งชีวิตให้มนุษย์ อยู่ในเลือดจากรกและสายสะดือ ซึ่งถือเป็นของขวัญพิเศษชิ้นแรกที่พ่อแม่ควรมอบให้แก่ลูกรักด้วย เพราะมีโอกาสถึงหนึ่งในสองพัน ที่เด็กจะต้องใช้สเต็มเซลล์ในวันหน้า โดยบางคนอาจจำเป็นต้องใช้ตั้งแต่อายุยังไม่เกิน 20 ปีด้วยซ้ำ

อย่างไรก็ดี สเต็มเซลล์จากรกฯ ไม่เพียงเป็นของขวัญสำหรับลูกผู้เป็นเจ้าของสายสะดือนั้น แต่บ่อยครั้งที่ยังกลายเป็นของขวัญสำหรับสมาชิกคนอื่นในครอบครัว ที่ผ่านมามีหลายกรณีที่ลูกคนโตได้ใช้สเต็มเซลล์จากรกฯ ของน้องเพื่อรักษาโรคร้ายแรงของตัวเอง

ทั้งนี้เพราะโอกาสที่พี่น้องท้องเดียวกันจะมีสเต็มเซลล์ที่มี HLA ตรงกันมีสูงถึงหนึ่งในสี่มากกว่าคนทั่วไปหลายเท่า

การเก็บสเต็มเซลล์จากรกฯ จะต้องเก็บทันทีที่ทารกคลอดออกมา โดยแพทย์จะใช้เวลาไม่เกิน 5 นาที ในการเจาะเก็บเลือดจากสายสะดือ

ปัจจุบันไทยสเต็มไลฟ์ร่วมมือกับโรงพยาบาลพันธมิตรกว่า 50 แห่งทั่วประเทศ ในการจัดเก็บเลือดจากรกและสายสะดือให้กับลูกค้าด้วยชุดอุปกรณ์ (Collecting Kit) ของบริษัท ที่มีเก็บไว้ที่โรงพยาบาลเหล่านั้นหรือพ่อแม่อาจนำติดตัวไปเอง

"เลือดจากรกจะไม่ใช่ของเสียที่ควรถูกนำไปฝังหรือกำจัดทิ้งอีกต่อไป เพราะมันเป็นสมบัติล้ำค่าของแต่ละครอบครัว ถือเป็นทรัพยากรของชาติ และยังเป็นทรัพยากรของโลก" ดร.คอสทัสเปลี่ยนภาพรกจากสิ่งที่ดูไร้ค่าทันทีที่สายใยหล่อเลี้ยงจากแม่สู่ลูกถูกตัดลง ให้กลายเป็นแหล่งทรัพยากรที่มีค่ายิ่งทางการแพทย์

ยกตัวอย่างประเทศสิงคโปร์ ซึ่งกำหนดเป็น mission ของรัฐบาลที่ต้องรับผิดชอบจัดเก็บสเต็มเซลล์ของทารกแรกเกิดชาวสิงคโปร์เอาไว้ทุกคน เพื่อเป็นการประกันสุขภาพของประชากร อีกทั้งยังเป็นประโยชน์ในวงการแพทย์ของสิงคโปร์

สำหรับผู้ที่ไม่เคยเก็บสเต็มเซลล์จากรกและสายสะดือ ไทยสเต็มไลฟ์ก็มีวิธีจัดเก็บสเต็มเซลล์ของผู้ใหญ่ โดยเก็บจากกระแสโลหิต

วิธีนี้ผู้ถูกเก็บจะถูกกระตุ้นสเต็มเซลล์ให้ออกมาในกระแสเลือดในปริมาณที่มากพอด้วยการฉีดยา G-CSF บริเวณต้นแขนวันละครั้งเป็นเวลา 4-5 วัน จากนั้นจึงเก็บสเต็มเซลล์ด้วยเครื่องแยกชนิดเซลล์จากกระแสโลหิต โดยเข็มที่รับโลหิตจะแทงเข้าเส้นเลือดข้อพับแขนข้างหนึ่ง เพื่อดึงโลหิตมาคัดแยกและเก็บเฉพาะชั้นสเต็มเซลล์ แล้วคืนโลหิตที่เหลือเข้าทางเส้นเลือดข้อพับแขนอีกข้าง ใช้เวลาดูหนังเพลินๆ 2-4 ชั่วโมงก็เสร็จ

แม้จะไม่เคยมีการจำกัดอายุที่มากที่สุดที่จะเก็บสเต็มเซลล์ แต่ ดร.คอสทัสแนะนำว่า ควรฝากเก็บตั้งแต่ช่วงอายุยังน้อย เพราะสเต็มเซลล์ที่ได้จะอ่อนเยาว์ และยังไม่เสื่อมตามสภาพร่างกาย

"ลองคิดดู ถ้าเก็บสเต็มเซลล์เมื่ออายุ 25 ปี แล้วต้องเอามาสร้างเซลล์สมองตอน 70 ปี เซลล์สมองใหม่ก็จะดูสดใส กระปรี้กระเปร่าเหมือนคนวัย 25 จะดีแค่ไหนเชียว" ดร.คอสทัสกล่าวเพราะรู้ดีว่าความอ่อนวัยคือผลพลอยได้ที่เป็นจุดขายชั้นดี

หลังจากได้เลือด เจ้าหน้าที่เทคนิคการแพทย์จะทำการคัดกรอง เช็กความสมบูรณ์ และเพิ่มจำนวนสเต็มเซลล์ ก่อนจัดเก็บไว้เป็นทรัพย์สมบัติส่วนตัวของลูกค้าและครอบครัว โดยแช่แข็งในถังไนโตรเจนเหลวที่อุณหภูมิ -196 องศาเซลเซียส ซึ่งในทางทฤษฎี วิธีนี้จะรักษาคุณภาพของสเต็มเซลล์ได้นานกว่า 2 พันปี

สเต็มเซลล์และข้อมูลของลูกค้าจะถูกจัดเก็บไว้อย่างปลอดภัยและเป็นความลับ ณ บริษัทที่อยู่บนตึกเซ็นทรัลเวิลด์ออฟฟิศ ซึ่งมีระบบความปลอดภัยขั้นสูง ที่นี่จึงยิ่งเปรียบเสมือน "ตู้นิรภัยของครอบครัว"

เมื่อลูกค้าจำเป็นต้องใช้สเต็มเซลล์ บริษัทก็จะจัดส่งด้วยถังรักษาอุณหภูมิที่ต่ำถึงกว่า -200 องศาเซลเซียส พร้อมจัดเจ้าหน้าที่ผู้ชำนาญไปทำละลายสเต็มเซลล์ให้พร้อมใช้ถึง ณ โรงพยาบาลของลูกค้า

สนนราคาการจัดเก็บสเต็มเซลล์จากรกและสายสะดือจะอยู่ที่ 25,000-40,000 บาท ขณะที่การจัดเก็บจากกระแสโลหิตอาจสูงถึง 179,000 บาท ส่วนค่าฝากเก็บจะอยู่ที่ 6,000-8,400 บาทต่อปี หรือเหมาจ่ายนาน 20 ปี ราคาก็อยู่ที่ 90,000-105,000 บาท

ไทยสเต็มไลฟ์เกิดจากความร่วมมือระหว่างบริษัท ซูพีเรียไบโอเทค ซึ่งมีผู้ร่วมทุนเป็นคณะแพทย์ไทยผู้เชี่ยวชาญสาขาต่างๆ กับบริษัท สเต็มไลฟ์ มาเลเซีย โดยมีสำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติเป็นผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิ

ปัจจุบันลูกค้า 2 ใน 3 เป็นลูกค้าคนไทย และสเต็มเซลล์ส่วนใหญ่มาจากการเก็บจากเลือดในรกและสายสะดือที่พ่อแม่คนดังหลายคนตั้งใจฝากเก็บไว้ให้ลูกรักเป็นของขวัญ โดยหนึ่งในนั้นก็มีของพระราชวงศ์พระองค์น้อยรวมอยู่ด้วย

ดร.คอสทัส มองว่า หากการปฏิวัติอุตสาหกรรมเคยพลิกโฉมประวัติศาสตร์ทางเศรษฐกิจและสังคมของโลกมาแล้ว การค้นพบสเต็มเซลล์รักษาโรคและวิธีเก็บรักษาสเต็มเซลล์ก็ยิ่งใหญ่ไม่แพ้กัน เพราะนี่คืออีกหน้าของประวัติศาสตร์ในทางการแพทย์ของมนุษยชาติ ...เพียงแต่คนที่เข้าถึงวิธีรักษาโรคแบบนี้ยังคงจะจำกัด เฉพาะคนที่มีกำลังเงินมากพอ