ขณะที่อาชีพนักวิเคราะห์หรือ Analyst เป็นที่เฟื่องฟูมากในระยะ 4-5 ปีที่ผ่านมา ซึ่งคนที่ยึดอาชีพนี้ในยุคแรก มาวันนี้น่าจะไต่ขึ้นมาเป็นระดับอาวุโส หรือหัวหน้าฝ่ายในบริษัทหลักทรัพย์ไปแล้ว ส่วนอาชีพที่ปรึกษาหรือ Consultant ก็ไปได้ดีเรื่อย ๆ ในสังคมธุรกิจยุคทุนการเงินเป็นกระแสหลัก กลุ่มคนเหล่านี้มีอัตราค่าตอบแทนรายเดือน ตั้งแต่เรือนหมื่นจนถึงหลายแสนบาทในภาคเอกชนขณะที่หากหันมามองวิชาชีพใกล้เคียงกันในภาคราชการแล้ว ห่างไกลยิ่งนัก

มีความพยายามที่จะจัดหน่วยงาน เพื่อสนับสนุนการทำวิจัยของอาจารย์มหาวิทยาลัย ทั้งในแง่การตั้งเป็นหน่วยงานแยกออกมาต่างหากและบริหารเองเช่น TDRI หน่วยงานที่ยังอิงภาครัฐเช่น สถาบันพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศ (สวทช.) และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.)

หน่วยงานที่โดดเด่นที่สุดในเวลานี้คือ สกว. ซึ่งตั้งขึ้นในยุคของรัฐบาลอานันท์ ปันยารชุน เป็นหน่วยงานที่มี พ.ร.บ. จัดตั้งเฉพาะ ขึ้นต่อสำนักยากรัฐมนตรี มีเงินกองทุนจำนวนมากที่จัดสรรมาจากงบประมาณแผ่นดิน และนำดอกผลมาใช้มอบเป็นทุกนวิจัยให้นักวิชาการที่มีผลงานเยี่ยมยอดสกว. ในตอนนี้จึงเป็นกลไกที่มีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนการสร้างงานวิจัยในประเทศ

รางวัล เมธีวิจัย สกว. เริ่มให้มาตั้งแต่ปี 2537 แต่ในปีนั้นยังไม่ได้มีการตั้งชื่อว่า "เมธีวิจัย สกว." เพิ่งจะมีการตั้งชื่ออย่างเป็นทางการเมื่อปี 2538

สำหรับปี 2539 นี้มีนักวิชาการได้รับคัดเลือกเป็นเมธีวิจัย สกว.ทั้งหมด 16 คน แบ่งเป็นด้านวิทยาศาสตร์ 12 คนด้านมนุษยศาสตร์ 2 คน และสังคมศาสตร์ 2 คน

รศ.รังสรรค์ ธนะพรพันธุ์ และดร.เมธี ครองแก้ว เป็นเมธีวิจัย สกว.ด้านสังคมศาสตร์ 2 คนในปีนี้

รังสรรค์ เป็นชาวกรุงเทพมหานครสำเร็จการศึกษาระดับมัธยมจากโรงเรียนวัดบวรนิเวศ ระดับปริญญาตรี (เกียรตินิยมดีมาก) จากคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ โดยได้รับพระราชทาน ทุนภูมิพลตลอดระยะเวลา 4 ปีที่เรียน และได้ทุนจากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ไปศึกษาต่อระดับปริญญาตรี และปริญญาโทที่มหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด และมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์

หลังจบการศึกษาในระดับปริญญาตรีที่ธรรมศาสตร์ เขาได้รับราชการเนอาจารย์สอนหนังสือที่คณะเศรษฐศาสตร์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ตั้งแต่ปี 2511 จนถึงปัจจุบัน เขาเป็นผู้ที่มีผลงานทางวิชาการ และงานเขียนอย่างโดดเด่นสม่ำเสมอ ซึ่งนี่อาจจะเป็นเหตุผลหนึ่งที่ทำให้ได้รับทุนเมธีวิจัย สกว.ในปีนี้ ซึ่งหากไม่มีจุดนี้เข้ามาในชีวิตเขา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์อาจต้องสูญนักวิชาการคุณภาพไปอีกคนหนึ่ง หลังจากที่เขาอดทนอยู่กับระบบที่นี่มานานผ่านยุคที่ใครต่อใครเลิกเป็นอาจารย์มหาวิทยาลัยกันไปเป็นจำนวนมาก

"หากว่าทุนนี้เกิดขึ้นมานาน คือมาเมื่อ 10 ปีที่แล้ว มันจะดึงให้คนอยู่ที่มหาวิทยาลัยได้เยอะ ทุนแบบนี้มาช้าไป คนหนีมหาวิทยาลัยหมดแล้วในเวลานี้ ผมเกือบจะหนีมหาวิทยาลัยแล้ว ทุนนี้มาในจังหวะที่ผมกำลังตัดสินใจว่าผมจะมาทำงานเป็นที่ปรึกษาให้บริษัทเอกชนดีไหม แล้วเขาให้ทุนผม ผมเลยต้องกลับไปทำงานวิจัยใหม่" รังสรรค์เปิดเผยกับ "ผู้จัดการรายเดือน"

คณะกรรมการผู้พิจารณาให้ทุนแก่เมธีวิจัย สกว.ไม่เป็นที่เปิดเผย แต่ชื่อของผู้ที่ได้รับการคัดเลือกเป็นเมธีวิจัย สกว.ในแต่ละปีที่ประกาศออกมานั้น ไม่เป็นที่กังขาแก่แวดวงวิชาการ ไม่ว่าจะเป็น ศาสตราจารย์ ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์, ศาสตราจารย์ ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์, ศาตราจารย์ดร.เขียน ธีระวิทย์, รศ.ดร.ฉัตรทิพย์ นาถสุภา, รศ.ดร.ศณีศักร วัลลิโภดม เป็นต้น

รังสรรค์เคยได้รับทุนวิจัยมาพอสมควร แต่ไม่มีทุนวิจัยครั้งใดที่ได้มากเท่าครั้งนี้ เขาเคยได้ทุนวิจัย 4 ล้านบาท เป็นเวลา 4 ปี สำหรับครั้งนี้เป็นทุนที่ไม่ได้เขียนข้อเสนอหรือ Proposal เพื่อขอทุน และผู้ที่ได้รับทุนจะทำวิจัยเรื่องอะไรก็ได้ โดยในแต่ละปีต้องมีผลงานให้เห็นเพื่อที่จะได้รับทุนในปีถัดไป ซึ่งทุนนี้จะให้ต่อเนื่องกันเป็นเวลา 3 ปี ๆ ละ 3 ล้านบาท

นอกเหนือจากการได้รางวัลทุนวิจัย จากการเป็นเมธีวิจัย สกว.แล้ว ก่อนหน้านี้เขาเคยได้รับเชิญเป็นองค์ปาฐก ซึ่งเขาถือว่าเป็นการให้รางวัลด้วยเช่นกัน ปาฐกถาที่เขาแสดงได้แก่ ปาฐกถาปรีดี พนมยงค์ ปาฐกถาสุภา ศิริมานนท์ และปาฐกถาไชย้ง ลิ้มทองกุล

ผลงานทางวิชการหลัก ๆ ของเขาแบ่งได้เป็น 3 กลุ่ม

- กลุ่มแรกเป็นเรื่องเศรษฐศาสตร์การศึกษา ซึ่งเป็นงานช่วงแรกหลังจากที่เขากลับจาก
ต่างประเทศ เขาได้เข้าไปช่วยคณะกรรมการวางพื้นฐานเพื่อการปฏิรูปการศึกษาในปี 2517 ช่วงนั้นเป็นช่วงที่เขาผลิตงานเกี่ยวกับเศรษฐศาสตร์การศึกษาออกมามากพอสมควร เขาทิ้งเรื่องนี้ไปในช่วงปี 2522-2523 ซึ่งเป็นช่วงที่เขาไปช่วยทบวงมหาวิทยาลัยในการปฏิรูประบบการคัดเลือกนักเรียนเข้ามหาวิทยาลัย แล้วปรากฏว่าทบวงฯ ไม่ได้เอาจริงในเรื่องนี้ อย่างไรก็ดีระบบที่เขา และดร.โคทม อารียา ดร.พจน์ สะเพียรชัย ซึ่งร่วมเป็นคณะทำงานได้เสนอไว้ในตอนนั้น กำลังจะมีการนำมาใช้ในปี 2542 นี้ คือระบบที่ให้น้ำหนักกับผลการเรียนในร.ร. และลดความสำคัญของการสอบสัมฤทธิผล ให้ความสำคัญกับการสอบ Aptitude Test และมี Achievement Test ด้วย

เขากลับมาสนใจเรื่องนี้ใหม่เมื่อรับตำแหน่งบริหารเป็นรองอธิการบดี ฝ่ายงางแผนและ
พัฒนาเช็ค ในปี 2537 เขาเสนอให้มีการขึ้นค่าเล่าเรียนประมาณ 300% เพราะมหาวิทยาลัยไม่เคยมีการปรับค่าเล่าเรียนโดยส่วนมากเลย ข้อเสนอของเขาไม่ได้มีผลกระทบกับนักศึกษาปัจจุบัน แต่เปลี่ยนแปลงสำหรับคนที่เข้าใหม่ และให้มีการกันเงินรายได้ส่วนหนึ่งสำหรับนักศึกษาที่ยากจนกันไว้ถึง 10% ซึ่งเป็นวงเงินที่เยอะมากแต่มีคนมาขอน้อยมาก เพราะคนจนหลุดไปตั้งแต่มัธยมศึกษาตอนต้นแล้ว นอกจากนี้ให้กันเงินไว้เป็น Saving หรือเงินรายได้พิเศษของมหาวิทยาลัยด้วย ซึ่งนโยบายกันเงินจำนวนนี้เป็นเงินที่จะมากำหนดจังหวะก้าวของการพัฒนามหาวิทยาลัย

เขาเล่าว่า "ผมศึกษาเรื่องนี้มาก ใช้เวลามากในการทำข้อมูล มีโปสเตอร์ด่าผมเต็มท่า
พระจันทร์ ผมต้องไปเจรจากับผู้แทนนักศึกษา กับองค์การนักศึกษาฯ นอกจากนี้ก็มีกรรมการสภามหาวิทยาลัยทักท้วงเป็นจำนวนมาก แต่ผมก็พยายามดังให้ผ่าน เพราะถ้าไม่ผ่าน มหาวิทยาลัย ก็อยู่อย่างนี้ ทำอะไรไม่ได้ แม้กระทั่งห้องสมุดก็ยังทำไม่ได้"

- งานกลุ่มที่สองของเขาคือการศึกษาเรื่องเศรษฐศาสตร์การคลัง ซึ่งเขามีผลงานออก
มาเป็นจำนวนมาก ทั้งงานสอนและงานวิจัย

- งานกลุ่มที่สาม เป็นงานเรื่องประวัติศาสตร์เศรษฐกิจ คล้ายกับพัฒนาการของ
ระบอบเศรษฐกิจไทย มีผลงานเช่น กระบวนการกำหนดนโยบายเศรษฐกิจประเทศไทย

ทั้งนี้งานวิจัยที่เขากำลังศึกษาต่อเนื่องในตอนนี้ก็อาจนับเข้าในกลุ่มงานที่สามของเขา
แกนหลักของงานวิจัยที่รังสรรค์สนใจศึกษาอยู่ในเวลานี้ เป็นเรื่องเกี่ยวกับพัฒนาการของทุนวัฒนธรรมทั้งในสังคมเศรษฐกิจโลกและสังคมเศรษฐกิจไทย

บทความเรื่องฟุตบอล รักบี้ คริกเก็ต เครื่องดื่ม เครื่องแต่งกายอขงเขาที่ตีพิมพ์ในช่วง
หลังเป็นการศึกษาถึงกระบวนการสากลานุวัตร (สากล+อนุวัตร) หรือมาจากศัพท์ Internationalization ของสินค้าและบริการเหล่านี้

ตัวอย่างเรื่องกีฬานั้น เขาอธิบายว่า "ผมต้องการดูว่ากีฬามีกระบวนการสากลานุวัตร
อย่างไร กีฬาจะกลายเป็น International Sport ได้อย่างไร แต่ก่อนนี้กระบวนการที่จะทำให้มันเป็นกีฬาสากลนี่มันอาศัยระบบจักรวรรดินิยม" กีฬาอย่างกอล์ฟ และการตั้งสโมสรกีฬาหรือ Sport Club ล้วนแล้วแต่มาพร้อมลัทธิจักรวรรดินิยม แต่ตอนนี้ระบบจักรวรรดินิยมวัฒนธรรมกำลังเข้ามาแทนที่ เขาต้องการศึกษาการเคลื่อนตัวของสินค้าวัฒนธรรมเหล่านี้ เพื่ออธิบายพัฒนาการของทุนวัฒนธรรมซึ่งจะเป็นประโยชน์ในการทำความเข้าใจระบบทุนนิยมโลก

รังสรรค์ไม่เพียงแต่เป็นนักวิชาการเศรษฐศาสตร์ที่โดดเด่นมีผลงานต่อเนื่องสม่ำเสมอเท่า
นั้น ผลงานเขียนด้านอื่น ๆ ก็มีไม่น้อย เขาเล่าว่า "ชอบอ่านหนังสือประวัติบุคคล หนังสือบันทึกความทรงจำหากคุณให้ผมเล่าเรื่องปัญญาชนอังกฤษในทศวรรษ 1920-1930 นี่ผมอ่านหนังสือในช่วงนั้นค่อนข้างเยอะ ยุคของเคนส์ กลุ่มบลูมส์เบอรี่ส์ เป็นต้น"

ในยุคหนึ่งเขามีส่วนร่วมอย่างแข็งขันในงานเขียนที่ตีพิมพ์ในนิตยสาร "โลกหนังสือ" ของ
บรรณาธิการสุชาติ สวัสดิ์ศรี ซึ่งกลายเป็นนิตยสารที่เป็นตำนานไปแล้ว นอกจากนี้ผลงานในวารสารธรรมศาสตร์ในยุคใกล้เคียนกันเป็นงานที่นอกเหนือไปจากเรื่องวิชาการเศรษฐศาสตร์ก็มีอยู่ไม่น้อย

เขาเล่าว่าในช่วงหลังไม่ค่อยมีเวทีแบบโลกหนังสือให้เขียนอีก "ช่วงที่ผมเขียนให้โลก
หนังสือนั้นเป็นช่วงที่ผมกำลังมีปัญหาส่วนตัว เพราะว่าหลัง 6 ตุลานี่ผมค่อนข้าง depress ผมไม่ได้ทำงานวิชาการเป็นเวลาปีกว่าถึง 2 ปี เพราะว่าผมถูกรบกวน"

นอกเหนือจากการอ่านงานวิชาการเศรษฐศาสตร์แล้ว เขาอ่านหนังสืออะไร? "ขณะนี้
ส่วนใหญ่ผมอ่านพวกนิตยสาร ใช้เวลาไปกับพวกนี้เยอะ เช่น อ่าน London Book Review ในนั้นจะมีบทความดีมากทุกประเภท และผมกำลังอ่านหนังสือประวัติศาสตร์ภาษาอังกฤษ กำลังดูกระบวนการสากลานุวัตรของภาษา"

แม้ว่าจะมีผลงานวิชาการที่โดดเด่นต่อเนื่องสม่ำเสมอในการอธิบายเศรษฐกิจสังคมไทย
แต่ปรากฎว่าในการสัมมนาครั้งสำคัญ ๆ เรื่องไทยศึกษาหรือ Thai Studies ไม่ว่าครั้งใดที่มีการจัดขึ้น น่าประหลาดใจที่เมธีวิจัยอาวุโส สกว. ผู้นี้ไม่เคยได้รับเชิญร่วมประชุมสักครั้ง