ข้อแนะนำจาก How Companies lie : Enron Is Just the Tip of The Iceberg (Larry Elliot, Richard J. Schroth, Crown Business, 2002)

ในเมื่อนักลงทุนได้เห็นแล้วถึงการโกหกเกี่ยวกับสมรรถนะการเงินของบริษัทยักษ์ใหญ่ ที่เป็นความร่วมมือระหว่างบริษัท และบริษัทผู้ตรวจบัญชี พวกที่รู้ว่าข้อมูลระดับไหนที่ควรเปิดเผย และระดับไหนที่ควรซ่อนเร้น

ที่ผ่านมาหลายบริษัทที่ได้รับการรับรองบัญชีจากผู้ตรวจบัญชี และย้อนหลังไปนานกว่าหนึ่งทศวรรษ เพียงแต่ว่าเหตุการณ์ของ Enron ได้รับความสนใจมากเท่านั้น

Cendant ทำการลงบัญชีรายได้ปลอม 500 ล้านดอลลาร์ นานกว่า 3 ปี

Waste Management ถูกฟ้องในข้อหาฉ้อฉลหุ้น และเหตุกังขาด้านบัญชี จนกลายเป็นบริษัทที่ถูกฟ้องมากที่สุดในปี 1998

Sunbeam ถูกจับในข้อหาทำบัญชีปลอมด้วยการย้ายยอดเงินสำรอง 21.5 ล้านดอลลาร์ มาเป็นยอดขายเพื่อปกปิดการให้ส่วนลดจำนวนมาก และการพยากรณ์ยอดขายเกินจริง

Global Crossing ถูกจับในข้อหาคล้ายกันกับ Enron ทำบัญชีปลอมและปั่นรายได้เกินจริง

Tyco International ถูกสอบสวนข้อหาปกปิดหนี้สิน เพื่อทำยอดรายได้ให้ดูดี

มาถึงคราของ Enron ที่ทำให้ตลาดหลักทรัพย์ยอดตกเป็นเวลาสองปีติดต่อกัน นักลงทุนเริ่มหวาดหวั่นว่ามีบริษัทใดอีกบ้างที่ปิดบังรายจ่ายและหนี้สิน และเพิ่มตัวเลขในยอดขาย นักลงทุนจึงต้องเรียนรู้เรื่องต่อไปนี้

รายการต่อไปนี้เป็น "สัญญาณ" ว่าบริษัทเริ่มมีปัญหา

1) การปลด CEO และผู้บริหารระดับอาวุโสกะทันหันโดยไม่มีเหตุผล

2) การที่ผู้บริหารระดับอาวุโสถอนเงินออก เช่น ขายหุ้น จำนวนมากให้ผู้บริหารคนอื่น

3) การขอปรับผลรายได้ประจำปีใหม่

4) บริษัทถูกตลาดหลักทรัพย์เตือนในเรื่องการทำบัญชี

5) หุ้นส่วนบริษัทถอนตัว

6) บริษัทปรับแผนเงินปันผลและรูปแบบหุ้น

7) รายได้ประจำปีขาดหาย

8) ตลาดหลักทรัพย์เรียกตรวจสอบ

9) ความน่าเชื่อถือในการกู้ยืมเงินถูกลดระดับ

10) ถูกถอนเงินกู้ก้อนใหญ่

นักลงทุนควรศึกษาข้อมูลเหล่านี้เกี่ยวกับบริษัท การตรวจสอบทางการเงินพื้นฐาน

- ดูใบแสดงยอดเงินสดหมุนเวียน และกำไรต่อหุ้นของบริษัทใน รอบ 3 ปี

- ดูตัวเลข "นอกบัญชี" ทั้งหนี้สิน รายได้ และภาษี ในรอบ 3 ปี

- ที่ผ่านมาบริษัทมียอดรายได้ส่วนหนึ่งจากการให้ลูกค้ากู้หรือไม่

การตรวจสอบจรรยาบรรณบริษัท

- บริษัทมีมาตรการให้ลูกจ้างเข้าใจกฎหมายและความรับผิด ชอบทางจรรยาบรรณอย่างไร

- บริษัทมี "สายด่วน" ให้รายงานเรื่องการฉ้อฉล โดยปกปิดเป็นความลับหรือไม่

- บริษัทดูแล "พวกเอาข่าวมาบอก" อย่างไรในช่วงที่ผ่านมา

การตรวจสอบฝ่ายบริหารของบริษัท

1. มีผู้บริหารของบริษัทเคยถูกฟ้องข้อหาฉ้อฉลทางธุรกิจหรือ กิจกรรมอื่นที่เกี่ยวข้องทางธุรกิจหรือไม่

2. ลูกค้ารายใหญ่ของบริษัทมีความคิดเห็นอย่างไรต่อทีมบริหาร ของบริษัท

3. ระหว่างการประชุมประจำปี 3 ปีสุดท้าย ผู้นำบริษัทตอบคำถามผู้ถือหุ้น และแสดงท่าทีตอบรับการแสดงความเห็นอย่างไร

การตรวจสอบคณะกรรมการบริหารของบริษัท

- ใครเป็นกรรมการ มีปูมหลังอย่างไร คุณสมบัติเหมาะสมและ ด้อยอย่างไร

- ที่ผ่านมากรรมการได้เพิ่มมูลค่าให้บริษัทในรอบปีที่ผ่านมา อย่างไร และมีแผนทำอย่างไรต่อไปในปีหน้า

- ทางคณะกรรมการได้ตรวจสอบตัวเองหรือไม่อย่างไร

- คณะกรรมการกำกับการตรวจสอบบัญชีของบริษัทมีนโยบายอย่างไร ที่จะให้แน่ใจว่าการตรวจสอบบัญชีถูกต้อง คณะกรรมการมีขั้นตอนอย่างไรให้แน่ใจว่าการตรวจสอบบัญชีเป็นไปอย่างถูกต้อง และแม่นยำในการรายงานเพื่อการจัดการทั้งภายในและภายนอกสำนักงาน

- คณะกรรมการมีการประชุมกันปีละกี่ครั้ง แต่ละครั้งนานแค่ไหน

- คณะกรรมการมีที่ปรึกษาจากภายนอกและกลุ่มที่ปรึกษาช่วย ดูแลงานมากแค่ไหน

- อะไรเป็นความคิดเห็นของคณะกรรมการ ในหัวข้อต่อไปนี้

1. ค่าบำเหน็จฝ่ายบริหาร

2. จรรยาบรรณธุรกิจ

3. ความรับผิดชอบทางสังคม

4. ข้อแนะนำแก่ผู้ถือหุ้น

5. แผนงานสำหรับลูกจ้าง