เดือนนี้ คงเป็นเดือนที่กรุงเทพฯร้อนที่สุดในรอบหลายสิบปีและที่สำคัญเป็นช่วงการรณรงค์หาเสียงเลือกตั้งผู้ว่าการกรุงเทพฯอีกเป็นสมัยที่ 4 นับตั้งแต่ปี 2538

ความร้อนของกรุงเทพฯที่มาจากอากาศและการหาเสียงเลือกตั้ง ว่ากันจริงผมมองว่ามาจากเหตุอันเดียวกัน การเลือกตั้งเป็นสิ่งบอกเหตุถึงอนาคตของเมืองหลวงแห่งนี้ที่จะให้คำตอบกับเราว่าเป็นกระบวนการทางการบริหารที่จะแก้ปัญหาความร้อนที่ผิดปกติอยู่เรื่อยๆของกรุงเทพฯหรือไม่

ผมใช้ชีวิตในเมืองหลวงแห่งนี้มากว่า 20 ปี ทำให้ผมมองเห็นอาการผิดปกตินี้ชัดเจน จำได้ว่าความร้อนเมื่อสมัย 20 ปีก่อนไม่ได้มากมายเท่านี้และก็เชื่อว่าในปีหน้า ความร้อนก็จะเพิ่มมากขึ้นกว่าปีนี้ ขณะเดียวกันความหนาวเย็นเมื่อถึงช่วงฤดูกาลของมันก็จะมีระยะเวลาสั้นลงไปเรื่อยๆจนไม่มีเลย

ผมแน่ใจว่า ผู้คนชาวกรุงเทพฯส่วนใหญ่รับรู้ถึงชะตากรรมของอากาศในกรุงเทพฯเรียบร้อยแล้ว เหตุนี้จึงมักจะพูดเชิงเสียดสีให้กับเพื่อนของตนที่มาจากต่างถิ่นไปในทำนองว่า กรุงเทพมันไม่มีหน้าหนาว แต่มันมีเพียง 2 ฤดูเท่านั้นคือ “ร้อนกับโคตรร้อน”

เมื่อเป็นเช่นนี้ ผมจึงไม่เชื่อว่าเหตุที่กรุงเทพฯมีปรากฏการณ์ทางด้านฤดูกาลเหลือเพียงร้อนกับโคตรร้อนเป็นเรื่องของธรรมชาติเพราะในเมืองหลวงของประเทศในภูมิภาคเดียวกับเราไม่ว่าจะเป็นสิงคโปร์และกัวลาลัมเปอร์ ความร้อนในช่วงฤดูร้อนของเขาก็ไม่ร้อนเหมือนของเราและที่สำคัญเมื่อถึงฤดูหนาวก็มีมาตามปกติ

เช่นนี้แล้ว การที่กรุงเทพฯประสบกับชะตากรรมความร้อนผิดปกติอย่างต่อเนื่องจึงมีปฏิสัมพันธ์กับระบบการจัดการเมืองอย่างแน่นอน

คนทั่วโลกต่างรับรู้กันมาแล้วว่ากรุงเทพฯเป็นเมืองหลวงที่อมโรคอยู่หลายโรค จราจรที่ติดขัดมากที่สุดในโลก มลพิษทางอากาศที่มากที่สุดแห่งหนึ่งของโลก มาตรฐานความปลอดภัยทางสาธารณูปโภคที่ยังไม่ได้มาตรฐานสากล ไม่ว่าจะเป็นระบบการขนส่งมวลชน คุณภาพการจัดส่งน้ำประปาและที่สำคัญมีความล้มเหลวอย่างสิ้นเชิงทางด้านภูมิทัศน์ของเมือง

พูดอีกแบบหนึ่งก็คือ กรุงเทพฯได้ล่มสบายทางกายภาพไปเรียบร้อยแล้ว และกำลังส่งผลกระทบที่เลวร้ายลงเรื่อยๆต่อมาตรฐานคุณภาพชีวิตของคนกรุงเทพฯ

เหตุนี้ ประเด็นก็คือว่ากรุงเทพฯซึ่งมีการเลือกตั้งผู้ปกครองตนเองมาแล้วถึง 3 สมัยมีเงินทุนในคลังของกรุงเทพมหานครมากถึงไม่น้อยกว่า 30,000 ล้านบาทและมีคณะผู้บริหารที่มีความรู้ความสามารถเป็นคนดีตามมาตรฐานทางศีลธรรมไม่โกงไม่กิน

แต่ทำไมตลอด 10 ปีที่ผ่านมา กายภาพกรุงเทพฯมีแต่เสื่อมทรุดจนล่มสลายไปแล้วและมาตรฐานคุณภาพชีวิตเลวร้ายลงเหมือนกำลังตกนรกทั้งเป็น

แสดงว่าโรคร้ายที่เกิดขึ้นกับกรุงเทพฯเวลานี้ มันลงลึกมากเกินกว่าที่จะอาศัยคณะผู้บริหารที่มีความดีในกรอบมาตรฐานทางศีลธรรมไปแล้วและขณะเดียวกันที่สำคัญกว่านั้นมันกำลังสะท้อนให้เห็นว่าความเป็นอิสระครึ่งๆกลางๆทางอำนาจการจัดการของกรุงเทพฯที่เสมือนหนึ่งมีอำนาจอิสระจัดการเพียงแค่ระดับรัศมีไม่เกินฟุตบาธหรือทางเดินเท้าเท่านั้น

น่าจะเป็นประเด็นที่เกี่ยวโยงกับการล่มสลายทางกายภาพและคุณภาพชีวิตของคนในฐานะเป็นเหตุหนึ่ง

หน่วยงานราชการที่มีอำนาจครอบงำระบบกรุงเทพฯทั้งระบบคือกระทรวงมหาดไทย กลไกของรัฐบาลกลางที่อื้อฉาวที่สุด อนุรักษ์นิยมที่สุด

จริงอยู่ตลอด 23 ปีที่ผ่านมานับตั้งแต่ปี 2516 ช่วงปลายสมัยรัฐบาลเผด็จการถนอม-ประภาส กรุงเทพฯถูกแยกออกเป็นจังหวัดพิเศษแต่นับตั้งแต่ปี 2516 ถึง 2527 เป็นเวลานับสิบปี ผู้ว่าการกรุงเทพฯก็เป็นคนที่มาจากการแต่งตั้งของรัฐมนตรีมหาดไทยแทบทั้งสิ้นจะมีสลับฉากมาจากการเลือกตั้งบ้างก็ครั้งเดียวและเป็นช่วงสั้นๆมากไม่ถึง 1 ปีด้วยซ้ำคือปี 2518 สมัยนายธรรมนูญ เทียนเงินแห่งพรรคประชาธิปัตย์

ผู้ว่าการกรุงเทพฯส่วนใหญ่ที่มาจากการแต่งตั้งของรัฐมนตรีมหาดไทยจะมาจากข้าราชการระดับปลัดกระทรวงมหาดไทยหรือไม่ก็อธิบดีกรมการปกครองเช่น นายชำนาญ ยุวบูรณ์, นายอาษา เมฆสวรรค์, นายชลอ ธรรมศิริ

ในช่วงสมัย 20 ปีก่อน กรุงเทพฯมีประชากรไม่เกิน 4 ล้านคน เคยมีนักวางแผนเมืองผู้มีชื่อเสียงและเชี่ยวชาญทั้งจากญี่ปุ่นและยุโรปหลายท่านได้เข้ามาทำการศึกษาวางแผนและวางผังทางกายภาพของเมืองไว้ แต่ด้วยการขาดวิสัยทัศน์และไร้ขีดความสามารถสูงพอของหน่วยงานที่ควบคุมดูแลกรุงเทพฯข้อเสนอพัฒนาทางกายภาพกรุงเทพฯอย่างมีแบบแผนที่ได้มาตรฐานสากลได้ถูกละเลย

ผู้เชี่ยวชาญทางกายภาพของเมืองหลายท่านเห็นตรงกันว่าถ้าหากกรุงเทพฯได้รับการพัฒนาอย่างมีแบบแผนตามข้อเสนอของผู้เชี่ยวชาญตั้งแต่ 20 ปีก่อน การล่มสลายทางกายภาพและการตกต่ำในมาตรฐานคุณภาพชีวิตอย่างที่เราประสบชะตากรรมอยู่เวลานี้ก็จะไม่รุนแรงหรือไม่อาจเกิดขึ้นเลย

มาถึงตรงนี้ผมจึงขอฟันธงทางอนาคตของกรุงเทพฯยุคต้อนรับปี 2000 เลยว่าโรคร้ายของกรุงเทพฯจะไม่บรรเทาลงหากกรุงเทพฯไม่สามารถปลดเงื่อนไขพันธนาการทุกด้านที่ครอบงำจากกระทรวงมหาดไทยลง