หลังจากที่ธนาคารเพื่อการส่งออกและนำเข้าแห่งประเทศไทยหรือเอ็กซ์ซิมแบงก์ เปิดดำเนินงานตั้งแต่กุมภาพันธ์ปีนี้ จวบจนกระทั่งปัจจุบัน หัวกระไดบ้านไม่เคยแห้ง ยอดผู้ขอสินเชื่อเพิ่มจำนวนเดือนละ 100 คนที่ต้องการสินเชื่อระยะสั้นเพื่อเตรียมการส่งออกและสินเชื่อระยะปานกลางสำหรับขยายการส่งออก

แต่ในโลกาภิวัฒน์การค้าเสรีที่แข่งขันกันรุนแรงทุกรูปแบบแค่สินเชื่อดังกล่าวข้างต้นยังมิใช่ข้อได้เปรียบด้านต้นทุนต่ำเพียงอย่างเดียว แต่เงื่อนไขการชำระเงินที่ให้หลักประกันว่า "ขายแล้วได้เงินแน่นอน" ก็มีความสำคัญไม่ยิ่งหย่อนกว่ากัน

เรื่องประกันการส่งออกนี้มีคนพูดกันนาน 20 ปีแล้ว แต่เอ็กซ์ซิมแบงก์ไทยใช้เวลาปีกว่า ๆ ศึกษาตัวอย่างจากหลายประเทศและได้ใช้แม่แบบจากไต้หวัน มาเลเซีย สิงคโปร์ ฮ่องกง เพราะวิถีทางการค้าคล้ายกันและเป็นคู่แข่งกับไทย

"รัฐบาลตระหนักดีว่าถึงเวลาแล้วที่ต้องทำ ไม่เช่นนั้นผู้ส่งออกไทยก็เสียเปรียบ ไม่สามารถแข่งขันกับต่างประเทศได้ เพราะแบงก์จะเรียกร้องเลตเตอร์ออฟเครดิตตลอดเวลาขณะที่คู่แข่งเราเขาขยายการส่งออกด้วยตั๋วดี/เอหรือดี/พีได้อย่างสบายใจ" ม.ร.ว.ปรีดิยาธร เทวกุล กรรมการผู้จัดการเอ็กซ์ซิมแบงก์ไทยกล่าว

ดี/พีหรือ DOCUMENT AGAINST PAYMENT เป็นเงื่อนไขการชำระเงินที่ผู้ขายจะส่งเอกสารไปเรียกเก็บเงินผ่านธนาคาร ซึ่งจะทำหน้าที่คนกลางแจ้งกับผู้ซื้อต่างประเทศว่า ถ้าต้องการเอกสารเรือเพื่อเอาสินค้าออกจากท่า ก็ต้องจ่ายเงินก่อนแต่ถ้าผู้ซื้อไม่จ่าย ธนาคารก็จะไม่จ่ายเงินแทน ไม่เหมือนกับกรณีแบงก์ซื้อเลตเตอร์ออฟ เครดิตจะจ่ายเงินแทน

ส่วนดี/เอ หรือ DOCUMENT ACCEPT เป็นวิธีการขายที่ให้ตั๋วซึ่งมีอายุ 90 วัน โดยธนาคารจะต้องให้ผู้ซื้อเซ็นยินยอมว่าจะจ่ายเงินหรือรับรองตั๋ว ถึงจะให้เอกสารไปออกสินค้าท่าเรือได้ แต่ถ้าผู้ซื้อเบี้ยวธนาคารก็ไม่จ่ายเงินแทนเช่นกัน

เอ็กซ์ซิมแบงก์จึงต้องเป็นที่พึ่ง โดยให้ผู้ส่งออกไทยที่ใช้เงื่อนไขชำระเงินด้วยดี/พี หรือ ดี/เอ ไปซื้อกรมธรรม์ประกันการส่งออก เพื่อความมั่นใจกรณีที่ผู้ซื้อปลายทางไม่จ่ายเงิน เอ็กซ์ซิมแบงก์จะ จ่ายให้แทนแน่นอน

"เรามีบริการรับประกันการส่งออก ก็จะทำให้พ่อค้ากล้าส่งออกแบบดี/เอหรือดี/พีมากขึ้น จากนโยบายนี้เอ็กซ์ซิมแบงก์จะเป็นผู้บริหารความเสี่ยงนี้ เหมือนบริษัทรับประกัน" นี่คือบทบาทใหม่ฐานะนายประกันอย่างที่ ม.ร.ว.ปรีดิยาธร เล่า

เงื่อนไขการซื้อกรมธรรม์ประกันนี้ ผู้ส่งออกจะต้องประกันยอดขายทั้งปี เพื่อถัวเฉลี่ยความเสี่ยงจากผู้ซื้อ โดยยังไม่ต้องชำระค่าเบี้ยประกันเนื่องจากตอนแรก ๆ ยังไม่มีการส่งออก จึงเพียงแต่จ่ายเงิน 2,000 บาทสำหรับ "ค่าข้อมูล" ที่ซื้อจากองค์กรข้อมูล 15 แห่งที่เอ็กซ์ซิมแบงก์ไทยติดต่ออยู่ข้อมูลสำคัญนี้ จะบอกว่าผู้ซื้อในต่างประเทศมีฐานะการเงินและความน่าเชื่อถือระดับไหน

"ต้นทุนซื้อข้อมูลที่เราคิดไว้ตอนแรกเฉลี่ย 3,000 บาทต่อราย แต่ว่าคณะกรรมการธนาคารบอกว่า ถ้าคิดราคามาก ๆ จะกระเทือนผู้ส่งออกขอให้เอ็กซ์ซิมแบงก์ยอมรับต้นทุนไว้ส่วนหนึ่ง จึงคิดแค่ 2,000 บาท ที่เหลือรับภาระแทนเพราะยังมีกำไรจากส่วนอื่นมาชดเชย" ม.ร.ว.ปรีดิยาธรเล่าให้ฟัง

แต่เมื่อเริ่มมีการส่งออกความเสี่ยงเริ่มเกิดขึ้น ทุกครั้งที่ส่งออก ผู้ขายก็จะต้องเอาเอกสารเรือกับตั๋วเรียกเก็บดี/เอหรือดี/พี มาแจ้งที่เอ็กซ์ซิมแบงก์ ซึ่งก็จะเริ่มคิดเบี้ยประกันตามมูลค่าส่งออกแต่ละครั้ง

เบี้ยประกันโดยเฉลี่ยของเอ็กซ์ซิมแบงก์ไทยอยู่ระหว่าง 0.30-1.80 % ของมูลค่าส่งออกทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความน่าเชื่อถือของประเทศผู้ซื้อและระยะเวลาชำระเงินดังนี้

เงื่อนไขชำระเงินแบบ ดี/พี จ่ายอัตราต่ำสุด 0.30% อัตราสูงสุด 0.97% แต่ถ้าดี/พี 60 วันเขยิบอัตราต่ำสุดสูงสุดระหว่าง 0.36-1.23 % ถ้าระยะเวลา 120 วัน ความเสี่ยงเพิ่มขึ้นก็จะอยู่ในอัตราระหว่าง 0.45-1.56 % แต่ถ้ายิ่งเทอมชำระเงินยาวและความน่าเชื่อถือดูมีปัญหา ก็ต้องเสียเบี้ยอัตราระหว่าง 0.55-1.80%

"ความจริงเราเสนออัตราโดยเฉลี่ยไป 1% แต่คณะกรรมการธนาคารอยากให้ผู้ส่งออกเต็มใจมาใช้มากขึ้น ทำให้ขณะนี้อัตราเบี้ยของเราโดยเฉลี่ย 0.84% ถูกกว่าระดับโลกที่เฉลี่ย 1.08% แม้ว่าจะขาดทุนช่วงนี้และเหนื่อยอีกหลายปี เพราะต้องใช้เวลา 5-6 ปีจะถึงจุดคุ้มทุน รวมทั้งต้องมีจำนวนผู้ทำประกันไม่ต่ำกว่า 1,000 รายก็ตาม" นี่คือภารกิจต่อการค้ำประกันผู้ส่งออกที่ ม.ร.ว.ปรีดิยาธรเล่าให้ฟัง

หลังจากซื้อกรมธรรม์เอ็กซ์ซิมแบงก์ก็รับภาระแทน ด้านอัตราเสี่ยงที่เกิดจากผู้ซื้อเช่นถ้าเกิดผู้ซื้อล้มละลายหรือเบี้ยวไม่จ่ายเงิน เอ็กซ์ซิมแบงก์ไทยจ่ายแทนให้ 85% ของค่าเสียหาย แต่ถ้าผู้ซื้อปฏิเสธไม่รับมอบสินค้าก็จะได้รับค่าเสียหาย 70% หลังขายทอดตลาด

นอกจากนี้หากเกิดความเสี่ยงทางการเมือง เช่น สงครามกลางเมืองหรือปฏิวัติ รัฐประหาร เอ็กซ์ซิมแบงก์ต้องชดใช้สูงสุด 90% เช่นเดียวกับกรณีที่รัฐบาลประเทศผู้ซื้อห้ามนำเข้าหรือออกกฎควบคุมห้ามโอนเงิน

เอ็กซ์ซิมแบงก์จึงต้องทำหน้าที่ "นายประกัน" รับความเสี่ยงทั้งทางการค้าและทางการเมืองให้กับผู้ส่งออกที่ต้องการความมั่นใจยามบุกเบิกขยายตลาดใหม่ ๆ กับคู่ค้าหน้าใหม่