มาตรการเพื่อผลักดันไทยเป็นศูนย์การเงินภูมิภาคได้ดำเนินการมาเป็นระยะ ๆ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2531 ที่เริ่มด้วยการผ่อนคลายด้านปริวรรตเงินตรา การขยายขอบข่ายการดำเนินธุรกิจของสถาบันการเงิน และการพัฒนาตลาดทุนเพื่อให้เป็นตลาดรอง ปัจจุบันไทยใกล้จะบรรลุเป้าหมายด้วยการจัดตั้ง BIBF และเขตเศรษฐกิจเงินบาท

ฺแนวนโยบายในการพัฒนาตลาดการเงินของไทยให้เป็นศูนย์การเงินของภูมิภาคนั้น มีกำหนดไว้ อย่างเด่นชัดในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมฉบับที่ 7 ที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน ก่อนหน้านี้ธนาคารแห่งประเทศ-ไทยก็ได้ออกแนวนโยบายในการพัฒนาตลาดการเงินโดยมีระยะเวลา 3 ปี

เนื้อหาสำคัญประกอบด้วย 4 ส่วนคือการลดกฎเกณฑ์และขั้นตอนเพื่อให้ตลาดการเงินมีความเสรียิ่งขึ้น การพัฒนาระบบการควบคุมและตรวจสอบสถาบันการเงินตามมาตรฐานสากล การพัฒนา ตราสารทางการเงินใหม่ ๆ เพื่อระดมเงินออมและการพัฒนาระบบการชำระเงิน

แนวนโยบายของธนาคารชาติได้ผนวกเป็นส่วนหนึ่งของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติโดยถือเป็นองค์ประกอบและกลไกสู่เป้าหมายการพัฒนาไทยให้เป็นศูนย์การเงินของภูมิภาค

กลยุทธ์ในการดำเนินการเพื่อบรรลุเป้าหมายการเป็นศูนย์การเงินของภูมิภาคนั้นประกอบด้วย ขั้นตอนมากมายหลายขั้นตอนด้วยกันซึ่งอาจสรุปได้ดังนี้คือ

ขั้นตอนแรกเป็นการสร้างบรรยากาศที่จะเอื้ออำนวยต่อการเคลื่อนย้ายการเงินโดยเสรีในส่วนนี้หมายถึงการดำเนินนโยบายผ่อนคลายด้านปริวรรต เงินตราซึ่งได้เริ่มทำนับตั้งแต่ พ.ศ. 2531 เป็นต้นมาและโดยเฉพาะอย่างยิ่งคือในวันที่ 21 พฤษภาคม 2533 ที่ได้มีการประกาศยอมรับพันธะข้อ 8 ของกองทุนการเงินระหว่างประเทศตลอดจนการผ่อนคลายในเรื่องการเงินเข้าออกระหว่างประเทศการผ่อนคลายด้านปริวรรตเงินตรานั้นได้ดำเนินการขั้นต่อมาในปี 2534 และ 2535

นอกจากนั้นยังได้มีการปลดปล่อยในด้านดอกเบี้ยด้วยการยกเลิกเพดานดอกเบี้ยเงินฝากประจำยาวเกินหนึ่งปีตั้งแต่วันที่ 1 มิถุนายน 2532 หลังจากนั้นก็ได้ค่อย ๆ ยกเลิกเพดานดอกเบี้ยประเภทอื่นทั้งเงินฝากและเงินกู้จนในปัจจุบันการเคลื่อนไหวของอัตราดอกเบี้ยก็เป็นไปตามกลไกอุปทานและอุปสงค์

ขั้นตอนที่สองคือการขยายขอบข่ายการดำเนินธุรกิจของสถาบันการเงินเพื่อสร้างความแข็งแกร่งให้กับสถาบันการเงินไทย เพื่อรองรับการแข่งขันจากสถาบันการเงินต่างประเทศในอนาคต

ในแนวนโยบายดังกล่าวธนาคารพาณิชย์จึงได้รับอนุญาตให้ประกอบธุรกิจอื่น ๆ เช่นการเป็น ผู้ประกันการจำหน่ายและซื้อขายตราสารระยะสั้น ที่ออกโดยธุรกิจและตราสารระยะยาวที่ออกโดยรัฐบาลและรัฐวิสาหกิจ ตลอดจนสามารถประกอบธุรกิจด้านการบริหารเงินทุนหรือวาณิชธนกิจ ในส่วนของบริษัทเงินทุนและหลักทรัพย์นั้น ก็จะสามารถประกอบธุรกิจด้านปริวรรตเงินตราต่างประเทศซึ่งเดิมมีได้เฉพาะธนาคารพาณิชย์เท่านั้น

ขั้นตอนที่สามคือการพัฒนาตลาดทุนเพื่อให้เป็นตลาดรองที่มีประสิทธิภาพและมีมาตรฐานสากลเพื่อให้เป็นแหล่งซื้อขายตราสาร ทั้งในด้านตราสารหนี้และตราสารทุนที่มีสภาพคล่อง มีประสิทธิภาพและยุติธรรมและเป็นแหล่งระดมทุนที่สำคัญทั้งภายในประเทศและของภูมิภาค

ขั้นตอนทั้งสามนั้นความจริงยังเกี่ยวข้องกับการปรับตัวบทกฎหมายและกฎระเบียบทางด้านการเงิน โดยเฉพาะการออกกฎหมายหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์เมื่อเดือนพฤษภาคม 2535 ที่ผ่านมาซึ่ง นับเป็นการปฏิรูปตลาดการเงินครั้งสำคัญ

ขั้นตอนทั้งสามถือเป็นการสร้างบรรยากาศที่จะเอื้ออำนวยต่อการพัฒนาไทยให้เป็นศูนย์การเงินของภูมิภาค

เนื้อหาของการเป็นศูนย์การเงินดังกล่าวจะวิเคราะห์ได้จากองค์ประกอบ 2 ส่วนที่ได้ประกาศไปแล้ว ส่วนแรกคือการจัดตั้งตลาดที่เรียกว่า “OFFSHORE MARKET” หรือที่เรียกกันเต็มรูปแบบว่า “BANGKOK INTERNATIONAL BANKING FACILITIES” หรือเรียกชื่อย่อว่า “BIBF” ซึ่งคณะรัฐมนตรีได้อนุมัติเป็นหลักการไปแล้วตั้งแต่วันที่ 8 กันยายน 2535

สาระสำคัญก็คือการเปิดโอกาสให้สถาบันการเงินทั้งไทยและต่างประเทศสามารถประกอบธุรกิจในด้านการรับฝากเงินและกู้เงินในรูปเงินตราต่างประเทศจากบุคคลที่อยู่นอกประเทศให้แก่บุคคลนอกประเทศด้วยกันหรือบุคคลภายในประเทศ ตลอดจนเปิดโอกาสให้ทำธุรกิจด้านอื่น ๆ อาทิการซื้อขายปริวรรตเงินตราต่างประเทศที่มิใช่เงินบาท การค้ำประกันอาวัลเงินตราต่างประเทศและบุคคลที่มีถิ่นที่อยู่นอกประเทศ การเปิดและรับซื้อลดหรือเรียกเก็บเงินหรือการยืนยันเลตเตอร์ออฟเครดิต การเป็นที่ปรึกษาทางการเงินการออกตราสารหนี้ที่เป็นเงินตราต่างประเทศและอื่น ๆ

องค์ประกอบอีกส่วนหนึ่งของการผลักดันไทยให้เป็นศูนย์การเงินของภูมิภาค ก็คือการจัดตั้ง เขตเศรษฐกิจเงินบาทโดยในช่วงแรกนั้นมุ่งเป้าให้ไทยเป็น “FUNDING CENTER”

ระยะแรก แนวนโยบายหรือกลยุทธ์ของไทยก็คือพยายามส่งเสริมการค้าและการลงทุนของไทย ในประเทศอินโดจีน ด้วยการอนุญาตให้มีการนำเงินออกไปได้มากขึ้น โดยหากเป็นการลงทุนก็สามารถ นำออกไปได้ครั้งละ 250,000 บาท ไปยังประเทศอินโดจีน

นโยบายอีกประการหนึ่ง ก็คือการส่งเสริมให้มีการเปิดเลตเตอร์ออฟเครดิต เป็นเงินบาทและการส่งเสริมสถาบันการเงินไทยไปตั้งยังประเทศอินโดจีนทั้งสาม

การพยายามผลักดันให้ไทยเป็นศูนย์การเงินของภูมิภาคนั้น อาจกล่าวได้ว่าเป็นผลจากปัจจัยและความจำเป็นหลายประการคือ

ประการแรก ไทยมีโครงสร้างทางเศรษฐกิจที่เข้มแข็งและมีระบบการเมืองที่มีเสถียรภาพ ตลอดจนการคลี่คลายของสถานการณ์ทางการเมืองในโลกและภูมิภาค ซึ่งจะมีส่วนที่จะเอื้ออำนวยต่อการขยายบทบาททั้งทางด้านเศรษฐกิจและการเมืองในภูมิภาคได้ในอนาคต

ประการที่สอง ธุรกิจไทยกำลังเผชิญหน้ากับการแข่งขันของธุรกิจโลกภายใต้ “โลกานุวัตร” นอกจากนั้นการเชื่อมโยงของจีนและอินโดจีนกับระบบเศรษฐกิจโลก มีส่วนทำให้เกิดการปรับเปลี่ยนความได้เปรียบเสียเปรียบทางเศรษฐกิจสถานการดังกล่าวทำให้ธุรกิจไทยต้องมีความจำเป็นในการย้ายฐานการผลิตไปยังต่างประเทศ เพื่อรักษาส่วนแบ่งในด้านการตลาด ตลอดจนการหาช่องทางและโอกาสที่เปิดกว้างขึ้นในต่างประเทศ

ดังจะเห็นได้ว่า ตัวเลขการนำเงินออกสุทธิของไทยเริ่มมีการเปลี่ยนแปลงสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ ตั้งแต่ปี 1987 ที่พุ่งขึ้นกว่าสี่พันล้านบาท เทียบกับระดับประมาณ 27 ล้านบาทในช่วงก่อนหน้านี้

การลงทุนส่วนใหญ่ในระยะแรกจะเป็นด้านการไปเปิดสถาบันการเงินในต่างประเทศ และนับ ตั้งแต่ปี 1988 เป็นต้นมาก็ขยายไปด้านอุตสาหกรรมโดยเฉพาะอาหารและสิ่งทอ

ประเทศไทยที่ไปลงทุนมากก็คือสหรัฐอเมริกา ฮ่องกง และสิงคโปร์ โดยมีสัดส่วนประมาณหนึ่งในสามของแต่ละแห่งประชาคมยุโรป มีส่วนแบ่งประมาณร้อยละ 10

การลงทุนของไทยในสหรัฐอเมริกาและยุโรปนั้นเป็นลักษณะของการเปลี่ยนกลยุทธ์จากการส่งออกที่กำลังเผชิญมรสุมของการกีดกันทางการค้า มาเป็นการร่วมทุนเพื่อรักษาตลาดที่เคยส่งออกนั่นเอง

ในกรณีของฮ่องกงก็คือ การเป็นสะพานเชื่อมไปลงทุนในจีน และในกรณีของอินโดจีน ซึ่งเห็นได้ชัดขึ้นจากปริมาณการนำเงินออกไปลงทุนที่ขยายตัวนับตั้งแต่ปี 1989 เป็นต้นไป นั้นก็ด้วยวัตถุประสงค์เพื่อหาแหล่งการผลิตต้นทุนต่ำ เพื่อเตรียมรับการแข่งขันจากประเทศอื่น

การพัฒนาไทยให้เป็นศูนย์การเงินในภูมิภาคจึงเป็นกลยุทธ์ที่ต้องการลดต้นทุนการผลิตในด้านการเงินให้กับธุรกิจ ในขณะเดียวกันก็เป็นการเอื้ออำนวยต่อการย้ายฐานการผลิตของธุรกิจไปยังต่างประเทศและพยายามหาทางอุดช่องว่าง (SAVING GAP) ในด้านเงินออมที่ไทยยังมีปัญหาอยู่คิดเป็นร้อยละ 7 ของผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ

ความสำเร็จในการดำเนินนโยบายดังกล่าวนั้น ยังต้องขึ้นกับปัจจัยอีกหลายประการ ไม่ว่าจะเป็น ในด้านการพัฒนาระบบภาษีให้จูงใจ ระบบสาธารณูปโภค ตลอดจนการสร้างความแข็งแกร่งของบุคลากร ในสถาบันการเงินซึ่งต้องอาศัยความเชี่ยวชาญและประสบการณ์เป็นพิเศษ นอกจากนั้นการดำเนินนโยบายด้านต่างประเทศ ก็ถือเป็นปัจจัยสำคัญในการที่จะผลักดันการทำให้ไทยสามารถดำเนินเขตเศรษฐกิจเงินบาทอย่างได้ผล