วิบูลย์ ผาณิตวงศ์ กลายเป็นเซียนอายุเยาว์ที่สุดในวงการน้ำตาล เมื่อเขาสามารถทำกำไรให้กิจการที่ตายแล้วอย่างโรงงานน้ำตาล 13 ในปี 2523 และกลายเป็นนักธุรกิจน้ำตาลที่มีเครดิตดีที่สุดในสายตาของธนาคารพาณิชย์

ดังนั้น เมื่อเขาตัดสินใจขยายโรงงานน้ำตาลในเครือบริษัท น้ำตาลบ้านโป่ง อย่างก้าวกระโดดในปี 2525-2526 โดยซื้อโรงงานน้ำตาลเพิ่มขึ้นอีก 4 โรง รวมเป็นโรงงานในกลุ่ม 6 โรง จึงได้รับการสนับสนุนด้านเงินกู้จากธนาคารพาณิชย์ชั้นนำอย่างเต็มที่

ปี 2527 ราคาน้ำตาลในตลาดโลกตกต่ำลงไปอีกอย่างพลิกความคาดหมายของนักธุรกิจน้ำตาล ปี 2528 ยิ่งเลวร้ายหนักขึ้นไปอีก และนี่คือที่มาของสิ่งที่หลายคนคิดว่า “จุดจบ” ของวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ และกลุ่มบ้านโป่ง แต่จะไม่เป็นธรรมกว่าหรือถ้าหากเราจะมาดูความเป็นมาของคนคนนี้กับกลุ่มน้ำตาลแห่งนี้ ก่อนที่จะตัดสินใจว่าอนาคตจะเป็นอย่างไร?

วันที่ 13 ตุลาคม 2528 ที่เพิ่งผ่านมา วิบูลย์ ผาณิตวงศ์ อายุครบ 41 ปีบริบูรณ์ จัดได้ว่าเป็นคนหนุ่มมาก ๆ ในฐานะที่เป็นผู้นำกิจการของกลุ่มโรงงานน้ำตาลบ้านโป่ง ซึ่งมีสินทรัพย์รวมกันไม่ต่ำกว่า 5,000 ล้านบาท และมีหนี้สินล่าสุดประมาณคร่าว ๆ 7,000 ล้านบาท

ในวงการธุรกิจน้ำตาล วิบูลย์เป็นคนรุ่นใหม่ และอาจจะพูดได้ว่าเป็นคนรุ่นใหม่ที่ประสบความสำเร็จมากที่สุด ได้รับความเชื่อถือจากธนาคารพาณิชย์ที่ทำมาหากินกับอุตสาหกรรมน้ำตาลมากที่สุด ก่อนที่กลุ่มโรงงานน้ำตาลบ้านโป่งจะมีปัญหาในปีนี้

จากพื้นเพของครอบครัวที่เคยเป็นชาวไร่อ้อย ซึ่งถีบตัวขึ้นเป็นเจ้าของโรงงานน้ำตาล ขณะที่พี่ ๆ กำลังช่วยพ่อปลุกปั้นโรงงานของครอบครัว วิบูลย์ไม่ลังเลใจเลยที่จะเข้าเรียนระดับอุดมศึกษาที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บางเขน ในสาขาวิชาพืชไร่ และเมื่อสำเร็จปริญญาตรีก็ยังไปเรียนต่อโทที่ UNIVERSITY OF FLORIDA ในสาขาวิชาเดียวกัน

คงสรุปได้ว่าวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ ได้กำหนดเส้นทางชีวิตของเขาเรียบร้อยแล้ว ตั้งแต่สมัยที่ยังเป็นวัยรุ่น

ปี 2513 หลังจากกลับจากต่างประเทศ และเข้าทำงานในสนามจริงที่ห้างหุ้นส่วนจำกัดโรงงาน น้ำตาลมิตรผลได้ 4 ปี ความประจวบเหมาะหลายประการผลักดันให้วิบูลย์ได้ออกมายืนในแถวหน้าของนักธุรกิจในวงการน้ำตาลอย่างเต็มภาคภูมิ

ปี 2518 เป็นปีที่ราคาน้ำตาลในตลาดโลกดีมาก การแยกตัวไปตั้งโรงงานน้ำตาลบ้านโป่งของตระกูล “ผาณิตพิเชฐวงศ์” (นามสกุลเดิมของวิบูลย์ เปลี่ยนเป็น “ผาณิตวงศ์” ปี 2519 เนื่องจากติดต่อการค้ากับต่างประเทศ เหตุผล-เขียนเป็นภาษาอังกฤษแล้วมันยาว) กับ “ว่องกุศลกิจ” เป็นไปอย่างสะดวกเพราะกำไรที่ได้จากการขายน้ำตาลปีนั้น

เปิดโอกาสให้คนหนุ่มอายุแค่ 31 ปีอย่างวิบูลย์ ได้เป็นหนึ่งในคณะกรรมการบริหารของบริษัทโรงงานน้ำตาลบ้านโป่ง ซึ่งมีอำนาจในการบริหารงานจริงอยู่ในมือ จากแรงสนับสนุนของพี่ ๆ

และในปีเดียวกันนั้นความขัดแย้งระหว่างชลอ สัมพันธารักษ์ ที่เป็นรองกรรมการผู้จัดการ บริษัทอุตสาหกรรมน้ำตาลไทย ที่เป็นบริษัทส่งออกน้ำตาลทรายดิบแต่เพียงผู้เดียว กับคณะบริหารของบริษัทที่มีบรรเจิด ชลวิจารณ์ เป็นกรรมการผู้จัดการ ถึงจุดสุกงอมเต็มที่

ชลอ สัมพันธารักษ์ จึงออกมาตั้งบริษัทส่งออกน้ำตาลทรายแห่งที่ 2 ของเมืองไทย ที่ชื่อว่าบริษัทค้าผลผลิตน้ำตาล และคนที่ชลอเลือกมานั่งเป็นรองกรรมการผู้จัดการบริหารงานคู่กับตน ก็คือวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ ที่คนเก่าคนแก่ในวงการดูถูกว่าเป็น “เจ้าเด็กปากยังไม่สิ้นกลิ่นน้ำนม”

ใครจะว่าอย่างไรก็ตาม การก้าวขึ้นเป็นรองกรรมการผู้จัดการของบริษัทค้าผลผลิตน้ำตาลถือว่าเป็นการเปิดบทบาทที่ค่อนข้างสูงมากของวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ ในวงการน้ำตาลระดับประเทศ

ความเป็นคนหนุ่มไฟแรง ประกอบกับประสบการณ์ที่ได้จากการไปศึกษาในสหรัฐฯ ทำให้วิบูลย์เข้าใจกลไกการส่งออกน้ำตาลทรายดิบเป็นอย่างดี เขารู้ว่าการสร้างกำไรนั้นสามารถทำให้มันมากขึ้นได้โดยการใช้ตลาดการซื้อขายน้ำตาลล่วงหน้า

บริษัทค้าผลผลิตฯ จึงไปเปิดสาขาที่กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ศูนย์กลางซื้อขายน้ำตาลของโลกแห่งหนึ่ง เพื่อมุ่งแสวงหากำไรจากการซื้อขายน้ำตาลล่วงหน้า

แน่นอนเมื่อธุรกิจใดมุ่งหวังกำไรที่มากกว่า ก็ต้องทำใจให้ยอมรับความเสี่ยงที่สูงกว่า

แต่ไม่แน่ใจนักว่าระหว่างชลอ สัมพันธารักษ์ กับวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ ใครเป็นคน “พลาด” เมื่อกิจการสาขาลอนดอนในปี 2522 ขาดทุนจากการซื้อขายน้ำตาลล่วงหน้าในวงเงินที่สูงพอสมควร

ปัญหาไม่ได้อยู่ที่เรื่องขาดทุน แต่อยู่ที่ว่า “ใคร” คือผู้รับผิดชอบการขาดทุนที่เกิดขึ้น เพราะบริษัทค้าผลผลิตฯ เป็นเพียงบริษัทส่งออกน้ำตาลทรายดิบที่ถือหุ้น โดยโรงงานน้ำตาลในกลุ่มของสมาคมการค้าผู้ผลิตน้ำตาล

หากทว่าการบริหารงานทั้งหมดของบริษัทค้าผลผลิตฯ เป็นอำนาจหน้าที่ของกรรมการผู้จัดการและรองกรรมการผู้จัดการ การเปิดสาขาที่ประเทศอังกฤษก็ใช่ !

บทสรุปก็คือภาระหนี้ที่เกิดขึ้นเลี่ยงไม่ได้ว่าบริษัทค้าผลผลิตฯ ต้องเป็นผู้รับผิดชอบ และ ชลอ สัมพันธารักษ์ กับวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ ก็ต้องแสดงสปิริตโดยการลาออก

ผู้บริหารชุดใหม่ที่เข้ามาทำหน้าที่แทนก็คือชวลิต ชินธรรมมิตร จากกลุ่มโรงงานกว้างสุ้นหลีทำหน้าที่เป็นกรรมการผู้จัดการ โดยมีรอง 2 คน คือ วิฑูรย์ ว่องกุศลกิจ และวิชัย ชินธรรมมิตร

คนใกล้ชิดกับเหตุการณ์ในขณะนั้นเล่าให้ “ผู้จัดการ” ฟังว่า วิบูลย์เจ็บช้ำน้ำใจกับเรื่องนี้มาก เพราะหากทำธุรกิจที่สาขาลอนดอนต่อไปกำไรมหาศาลรออยู่แล้วในปี 2523 ซึ่งเป็นปีทองของอุตสาหกรรมน้ำตาลอีกปีหนึ่ง

แล้วด้วยความเจ็บใจวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ จึงลาออกจากการเป็นกรรมการของบริษัทโรงงานน้ำตาลบ้านโป่ง หันไปทำหน้าที่บริหารโรงงานน้ำตาลธนบุรี 13 (หนึ่งสาม) ของกลุ่มกว้างสุ้นหลี ซึ่งมีปัญหาเรื่องการจัดการและมีหนี้สินเป็นพันล้านบาทที่กู้ยืมมาจากธนาคารพาณิชย์ 11 ธนาคาร

ปี 2523 น้ำตาลในตลาดโลกก็ “บูม” ขึ้นมาจริง ๆ วิบูลย์ ผาณิตวงศ์ แม้จะเหนื่อยในการเข้าไปแก้ไขปัญหาของโรงงานธนบุรี 13 แต่ก็แสนจะคุ้มเพราะแค่ปีเดียวสามารถบริหารจนได้เงินมาชำระเจ้าหนี้ได้หมด แถมยังได้โรงงานน้ำตาลผนวกเข้ากับบริษัทโรงงานน้ำตาลบ้านโป่งอีก 1 โรง

สิ่งที่วิบูลย์ ผาณิตวงศ์ อาจจะคิดว่ามีคุณค่าเหนือกว่าโรงงานธนบุรี 13 ที่เปลี่ยนชื่อเป็นธนราช ก็คือเครดิตที่ตนได้จากบรรดาผู้บริหารธนาคารพาณิชย์ทั้งหลาย

ที่สำคัญที่สุดเขาได้พิสูจน์ตัวเองแล้วว่าฝีมือการบริหาร การคาดและเก็งจังหวะราคาน้ำตาลในตลาดโลกของเขามันเหนือชั้นกว่าบรรดาเซียนอาวุโสของวงการที่เคยดูหมิ่นเขาเป็น “เด็กปากยังไม่สิ้นกลิ่นน้ำนม”

ไม่มีอะไรมาหยุดคนที่ชื่อวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ ได้อีกแล้ว

ปี 2524 และ 2525 ราคาน้ำตาลในตลาดโลกลดต่ำติดต่อกัน ในปีแรก พอผ่านพ้นไปได้เพราะกระทรวงอุตสาหกรรมได้นำเงินพรีเมียมจำนวน 780 ล้านบาทมาจ่ายชดเชย

แต่ในปีที่ 2 เมื่อเงินพรีเมียมใช้ไปหมดแล้ว และราคาน้ำตาลในตลาดโลกยังคงตกต่ำเหมือนปีก่อน ทางแก้ไขก็คือระบบแบ่งผลประโยชน์จากการจำหน่ายน้ำตาลทั้งในประเทศและส่งออกระหว่างชาวไร่อ้อยกับโรงงานน้ำตาล ในสัดส่วน 70/30

ในปี 2525 นี้เองวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ กลับเข้ามาเป็นกรรมการของบริษัทโรงงานน้ำตาลบ้านโป่งอีกครั้งหนึ่ง ครั้งนี้เป็นการเข้ามายึดครองบริษัทแห่งนี้อย่างสิ้นเชิงโดยตระกูล “ผาณิตพิเชฐวงศ์” เพราะกรรมการที่มีนามสกุล “ว่องกุศลกิจ” ที่เคยร่วมก่อตั้งบริษัทมาด้วยกัน ลาออกไปทั้งแผง ไม่ว่าจะเป็น “สุนทร” “วิฑูรย์” และ “อิสระ”

และเป็นครั้งแรกที่วิบูลย์ ผาณิตวงศ์ ได้รับความไว้วางใจจากพี่น้องที่ร่วมกันถือหุ้นในบริษัท ให้นั่งเป็นกรรมการผู้จัดการ ดูแลการบริหารทั้งโรงงานน้ำตาลบ้านโป่ง และธนราช

ระบบแบ่งผลประโยชน์ 70/30 มีกลุ่มโรงงานน้ำตาลไทยรุ่งเรืองค้านอย่างเหนียวแน่น เมื่อไม่เป็นผลจึงประกาศขายโรงงานน้ำตาลในกลุ่มของตน

วิบูลย์ ผาณิตวงศ์ ก็ตัดสินใจซื้อโรงงานน้ำตาลร่วมกำลาภและกรุงไทยเข้ามาในกลุ่มน้ำตาลบ้านโป่ง-ธนราช โดยเปลี่ยนชื่อเป็นเกษตรผลและเกษตรไทยตามลำดับ

ปี 2526 กลุ่มโรงงานน้ำตาลบ้านโป่ง ซื้อกิจการของโรงงานน้ำตาลนครปฐม และในปีเดียวกัน ซื้อโรงงานน้ำตาลมหาคุณ แล้วเปลี่ยนชื่อเป็นโรงงานน้ำตาลสิงห์บุรี

ปี 2528 เดือนตุลาคม กลุ่มเจ้าหนี้ประกอบด้วยธนาคารพาณิชย์ 14 ธนาคาร บริษัทเงินทุน 17 บริษัท ร่วมกันตั้งคณะทำงานเข้าไปควบคุมการบริหารของกลุ่มโรงงานน้ำตาลบ้านโป่ง

วิเคราะห์จุด “พลาด” ของวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ และกลุ่มโรงงานน้ำตาลบ้านโป่ง

บุคคลที่ “ผู้จัดการ” ได้ติดต่อเพื่อสัมภาษณ์และได้สัมภาษณ์ไปแล้ว รวมทั้งได้รับอนุญาตให้เปิดเผยชื่อได้ก็คือเริงชัย มะระกานนท์ ผู้อำนวยการฝ่ายการธนาคารธนาคารแห่งประเทศไทย ณรงค์ ศรีสอ้าน กรรมการรองกรรมการผู้จัดการใหญ่อาวุโส ธนาคารกสิกรไทย ดร. โอฬาร ไชยประวัติ รองกรรมการผู้จัดการใหญ่ ธนาคารไทยพาณิชย์ และอำนวย ปะติเส ผู้จัดการทั่วไปบริษัทค้าผลผลิตน้ำตาล

ทั้ง 4 ท่านนี้ต่างมีส่วนร่วมหรือรับรู้ขั้นตอนในการแก้ปัญหาของกลุ่มโรงงานน้ำตาลบ้านโป่งช่วงปลายเดือนสิงหาคมต่อกับต้นเดือนกันยายนที่ผ่านมาทั้งสิ้น

ทุกท่านที่ได้มีโอกาสสัมภาษณ์ “ผู้จัดการ” ได้แทรกคำถามอยู่ข้อหนึ่งว่า ทำไมวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ และกลุ่มโรงงานน้ำตาลบ้านโป่งจึง “พลาดไ

คำตอบที่ได้รับออกมาในทำนองเดียวกันก็คือ ปัญหาราคาน้ำตาลในตลาดโลกตกต่ำอย่างต่อเนื่อง ซึ่งกระทบกับธุรกิจน้ำตาลทุกกลุ่ม กับการที่กลุ่มโรงงานน้ำตาลบ้านโป่งขยายตัวติดต่อกันทั้งการซื้อโรงงานเพิ่มและปรับปรุงประสิทธิภาพการผลิต ซึ่งต้องใช้เงินกู้จากธนาคารพาณิชย์จำนวนมาก

ทั้ง 2 สาเหตุที่มาประจวบกัน ทำให้กลุ่มโรงงานน้ำตาลบ้านโป่งเกิดปัญหาการเงินไม่สามารถชำระดอกเบี้ยเงินที่กู้มาได้ รวมทั้งโครงสร้างการกู้ยืมเงินก็เหมือนกับธุรกิจทั่วไปคือกู้ระยะสั้น หรือใช้ วงเงินโอดี บรรดาเจ้าหนี้ที่เป็นธนาคารพาณิชย์จึงไม่ยอมต่อสัญญาเงินกู้

ผลที่ตามมาก็คือการขาดทุนหมุนเวียนจากแหล่งเงินที่เคยได้ไปชำระไถ่ถอน น้ำตาลทรายดิบที่ติดจำนองเพื่อส่งออกเมื่อปลายเดือนสิงหาคม จนกระทั่งเรื่องราวลุกลามไปถึงพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ และได้สั่งการผ่านที่ประชุมคณะรัฐมนตรีให้กระทรวงการคลังและธนาคารแห่งประเทศไทยเข้าไปแก้ปัญหา

ในที่สุดน้ำตาลทรายดิบล็อตที่มีปัญหาจำนวน 70,000 ตัน ก็ผ่านพ้นไปได้ด้วยสิ่งที่เรียกว่า “ข้อตกลง” ร่วมระหว่างธนาคารพาณิชย์ที่รับจำนำน้ำตาล ธนาคารพาณิชย์ที่รับแพ็กกิ้งเครดิตจากบริษัทผู้ส่งออกและผู้ส่งออกเอง (รายละเอียดในเรื่องนี้ อยู่ในเรื่อง “ข้อตกลงยุติศึกบ้านโป่ง ยุทธวิธีขายผ้าเอาหน้า (ประเทศ) รอด”)

ลองมาวิเคราะห์สาเหตุที่สรุปจากท่านผู้รู้กันดีกว่า เอาให้ละเอียดลึกเข้าไปอีกหน่อย

“วงจรราคาน้ำตาลจะอยู่ในราว 5-6 ปี คือมันจะขึ้น 3 ปี แล้วลง 3 ปี ในอดีตที่ผ่านมาตัวเลขมันก็เป็นอย่างนั้น แต่เผอิญ 5 ปี ที่ผ่านมา มันไม่เหมือนกับในอดีต ธรรมชาติของมันยาวออกไป วงจรของมันยาวออกไป...” ดร. โอฬาร ไชยประวัติ อธิบายให้ฟังถึงวงจรราคาน้ำตาล

ก็ด้วยเหตุที่วงจรน้ำตาลที่ยืดยาวออกไปนี่เอง ทำให้อุตสาหกรรมน้ำตาลปั่นป่วนไปทั้งระบบ ถึงรัฐมนตรีจิรายุ อิศรางกูร ณ อยุธยา เองก็พลอยพลาดไปด้วย

เพราะในปี 2525 (ฤดูการผลิตน้ำตาล 2525/2526) ที่นำระบบแบ่งประโยชน์ 70/30 มาใช้ ก็ต้องเริ่มต้นจากการกู้เงินธนาคารพาณิชย์ 8 ธนาคาร จำนวน 78 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ เพื่อนำมาพยุงราคาอ้อยในปีนั้น โดยกำหนดระยะเวลาปลอดชำระหนี้ 3 ปี (2525/2526-2527/2528)

เอาเข้าจริง ๆ ราคาน้ำตาลปี 2528 มันยิ่งต่ำหนักข้อเข้าไปอีก ราคาเฉลี่ยน้ำตาลทรายดิบที่ตลาด นิวยอร์กตลอดทั้งปี 2525 เท่ากับ 8.42 เซ็นต์/ปอนด์ หรือประมาณกระสอบละ 427 บาท (คิดตามค่าเงินดอลลาร์ละ 23 บาท)

แต่ราคาน้ำตาลทรายดิบที่ตลาดเดียวกันเมื่อเดือนพฤษภาคม 2528 เหลืออยู่แค่ 2.77 เซ็นต์/ปอนด์ หรือกระสอบละ 165 บาท นี่คิดตามอัตราแลกเปลี่ยนใหม่ดอลลาร์ละ 27 บาท หากคิดตามอัตราแลกเปลี่ยนเมื่อปี 2525 น้ำตาลทรายดิบก็จะเหลือแค่กระสอบละ 140.50 บาท เท่านั้น

จนขณะที่เขียนต้นฉบับนี้ ยังตกลงกันไม่ได้ว่ากระทรวงอุตสาหกรรมจะเอาจากไหนไปใช้หนี้ แม้จะได้รับการต่ออายุระยะปลอดหนี้ให้ชำระแค่ดอกเบี้ยก็ตาม

วิบูลย์ ผาณิตวงศ์ ก็มีแนวคิดแบบนี้ คือเชื่อในวงจรราคาน้ำตาลว่าปี 2527 หรือ 2528 ราคาน้ำตาลในตลาดโลกมันน่าจะดีขึ้นได้แล้ว

ว่ากันว่า แนวคิดเรื่องวงจรราคาของรัฐมนตรีจิรายุก็ไม่ได้ผุดมาจากไหนหรอก ก็จากความเชื่อในตัววิบูลย์นี่แหละ ว่าคงเก็งเรื่องราคาไม่ผิดเหมือนที่เคยพิสูจน์ฝีมือมาแล้ว

ด้วยพื้นฐานความเชื่อที่ว่าราคาน้ำตาลในตลาดโลกจะดีขึ้นไม่เกินปี 2527 หรือฤดูการผลิต 2527/2528 วิบูลย์ ผาณิตวงศ์ จึงเร่งขยายการผลิต โดยซื้อโรงงานเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ในขณะที่กลุ่มโรงงานอื่นชะลอ หรือขายโรงงานบางส่วนไปเสียด้วยซ้ำ (ยกเว้นกลุ่มที่เพิ่งก่อตั้งอย่างวังขนาย)

การผนวกโรงงานน้ำตาลธนบุรี 13 เข้ามาแล้วเปลี่ยนชื่อเป็นธนราชเป็นสิ่งที่พอเข้าใจกันได้ง่าย เพราะตอนที่วิบูลย์ เข้าไปบริหารโรงงานน้ำตาลแห่งนี้เรียกได้ว่าเป็นกิจการที่ “ตาย” ไปแล้ว เมื่อสามารถทำให้ฟื้นขึ้นมาได้ ชำระหนี้สินให้บรรดาเจ้าหนี้ได้หมด ก็เท่ากับได้รับโอนโรงงานน้ำตาลธนบุรี 13 มาเป็นของตนโดยปริยาย

แต่การเข้าไปซื้อโรงงานน้ำตาลร่วมกำลาภและกรุงไทยยังมีหลายคนสงสัยอยู่ ข้อเท็จจริงตอนที่กลุ่มโรงงานน้ำตาลไทยรุ่งเรืองประกาศขายโรงงานของตน เพราะไม่พอใจนโยบาย 70/30 นั้นประกาศขายทุกโรง

“เขาเลือกซื้อร่วมกำลาภก็อาจจะเป็นได้ว่าตระกูลของเขามีพื้นเพมาจากการเป็นชาวไร่อ้อย และเริ่มต้นก็ส่งอ้อยให้กับโรงงานน้ำตาลร่วมกำลาภ ซึ่งเป็นโรงงานน้ำตาลแห่งแรกของจังหวัดกาญจนบุรี (ย้ายจากซอยพร้อมพงศ์ กรุงเทพฯ) ไปตั้งที่อำเภอท่ามะกา เมื่อปี 2506 ต่อมามีปัญหากับโรงงานพวกพี่น้องตระกูลผาณิตพิเชฐวงศ์ จึงหันมาทำโรงงานน้ำตาล เมื่อมีโอกาสก็ซื้อเสียเลยเพื่อลบรอยแค้นในอดีต” แหล่งข่าวในวงการน้ำตาลเล่าให้ฟัง

ก็พอเข้าเค้าเหมือนกันเพราะโรงงานน้ำตาลร่วมกำลาภเป็นโรงงานน้ำตาลโรงแรกของสุรีย์ อัษฎาธร เจ้าของกลุ่มไทยรุ่งเรือง ส่วนโรงงานน้ำตาลกรุงไทย และไทยรุ่งเรืองอุตสาหกรรมเพิ่งตั้งเมื่อ ปี 2510

“ไม่น่าจะเป็นแบบนั้นนะครับ ผมว่าที่คุณวิบูลย์ซื้อก็เพราะทำเลของโรงงานน้ำตาลอยู่กลางไร่อ้อย ปัญหาเรื่องการขนส่งมีน้อย และเป็นโรงงานรุ่นเก่ากำลังผลิตน้ำตาลแค่ 70 กิโลกรัมต่อตันอ้อย ซื้อได้ในราคาไม่แพง และเอามาปรับปรุงประสิทธิภาพการผลิตให้ดีขึ้นก็คุ้ม อีกอย่างหนึ่งวิธีนี้คุณวิบูลย์เคยทำได้ผลมาแล้วกับโรงงานธนบุรี 13” แหล่งข่าวอีกรายหนึ่งให้ความเห็น

ส่วนการซื้อโรงงานน้ำตาลนครปฐมและมหาคุณ คงไม่มีเหตุผลอื่นนอกจากเป็นการเตรียมกำลังผลิตไว้สำหรับราคาน้ำตาลตลาดโลกสูงขึ้นในปี 2527 หรือ 2528

คงไม่เป็นปัญหาอะไรหรอกถ้าวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ ใช้เงินกำไรหรือเงินทุนของตัวเองมาซื้อโรงงานน้ำตาล แม้ในช่วงที่ราคาน้ำตาลตกต่ำ

ปัญหามันก็คือเงินที่นำมาขยายกิจการของตนเป็นเงินกู้จากธนาคารพาณิชย์ ที่แม้จะเต็มอกเต็มใจให้กู้ แต่ก็คิดดอกเบี้ย

และการลงทุนในโรงงานน้ำตาลที่ส่วนใหญ่เป็นโรงงานรุ่นเก่า ไม่ใช่ซื้อมาแล้วผลิตน้ำตาลได้เลย ยังจะต้องเสียเงินปรับปรุงเครื่องจักร การจัดการ ฯลฯ เพื่อเพิ่มกำลังผลิตให้สูงขึ้น งานเหล่านี้ต้องใช้เงินและหนีไม่พ้นเป็นเงินที่ต้องกู้จากธนาคารอีกเช่นกัน

“คนในวงการน้ำตาลที่คิดแบบคุณวิบูลย์ไม่ใช่ว่าจะไม่มี แต่เขาไม่มีสิ่งที่คุณวิบูลย์มี ก็คือเครดิตที่นายแบงก์เชื่อถือ เมื่อคุณวิบูลย์อยากกู้เงินไปขยายโรงงาน ธนาคารก็อยากจะให้คุณวิบูลย์กู้ มันก็แปะเอี่ย พอกิจการมีปัญหาก็ร้องจ๊ากกันเป็นแถว ผมกล้าพูดได้เลยว่าตอนที่คุณวิบูลย์จะซื้อร่วมกำลาภกับกรุงไทย แบงก์ใหญ่ ๆ 2-3 แบงก์ให้ฝ่ายพัฒนาธุรกิจ ตั้งทีมงานให้ความสะดวกคุณวิบูลย์เต็มที่ แย่งกันให้กู้ว่างั้นเถอะ” พนักงานแบงก์เก่าที่ลาออกไปหากินกับโรงงานน้ำเมาเล่าแบบเยาะ ๆ

เมื่อเหตุการณ์คลี่คลายมาจนถึงปัจจุบัน พออ่านเกมออกว่าการที่วิบูลย์กล้ากู้เงินมาเรื่อย ๆ เพื่อขยายกิจการมีความหวังหนึ่งเดียวก็คือ ราคาน้ำตาลจะต้องดีขึ้น ไม่ต้องดีขึ้นมากขนาด 28 เซ็นต์/ปอนด์ อย่างเมื่อต้นปี 2524 หรอกแค่ 10 เซ็นต์/ปอนด์ ก็เหลือพอจ่ายดอกเบี้ยเงินที่กู้มาได้ เพราะยังพอมีเงินที่ได้จากการขายน้ำตาลทรายขาวในประเทศมาช่วย (อ่านรายละเอียดเรื่อง “คนไทยกินน้ำตาลราคาแพงที่สุดในโลก”)

และความหวังหนึ่งเดียวของวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ ก็ไม่ได้เป็นเช่นที่หวัง

ลงท้ายวิบูลย์ ผาณิตวงศ์ “พยัคฆ์ หนุ่มลำพอง” ก็ต้องก้มหน้าก้มตาบริหารงานต่อไปชนิดที่ไม่มีแม้แต่เวลาเลียแผลตัวเอง

ทำงานในบทบาทใหม่ที่ผิดแผกไปจากเดิม คือจากสภาพการบริหารแบบเป็นเจ้าของกิจการร่วมกับพี่น้อง ก็ต้องลดฐานะเป็นเพียงผู้บริหารภายใต้การดูแลเห็นชอบของตัวแทนเจ้าหนี้

จนกว่าจะถึงวันนั้น ... วันที่เขามักตอบคำถามของนักข่าวที่ถามว่า เขาวางแผนชีวิตในระยะ 5-10 ปี ไว้อย่างไร? ซึ่งคำตอบก็คือ ปราศจากหนี้สิน ขยายการลงทุนไปต่างประเทศ เป็นผู้ค้าน้ำตาลระหว่างประเทศ

คอลัมน์ อุตสาหกรรมการเกษตร