ถึงแม้ว่าวันที่ 3 เดือน 3 ในปฏิทินของญี่ปุ่นจะเป็นเพียงวันธรรมดาวันหนึ่งที่คน
ส่วนใหญ่ไปทำงานกันตามปกติ แต่สำหรับเด็กผู้หญิงโดยเฉพาะระดับชั้นประถมแล้ว
งานเทศกาลตุ๊กตาฮินะ (Hina Matsuri) ที่จัดขึ้นเป็นพิเศษทำให้วันนี้เป็นวันที่พวกเธอมีความสุขที่สุดวันหนึ่งในรอบปีเลยก็ว่าได้
อันที่จริงแล้ว ไม่เฉพาะแต่เด็กหญิงในระดับชั้นประถมเท่านั้น หญิงสาวชาวญี่ปุ่น
ล้วนแล้วแต่มีความทรงจำที่ดีในวัยเด็กกับเทศกาลตุ๊กตาฮินะกันแทบทุกคน เหตุผลหนึ่ง
ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่า กิจกรรมที่จัดขึ้นในวันเด็กแห่งชาติของญี่ปุ่น
(ซึ่งตรงกับวันที่ 5 เดือน 5) จะมีแต่กิจกรรมสำหรับเด็กผู้ชาย ดังนั้นจึงไม่ผิดหากจะคิดว่า
เทศกาลตุ๊กตาฮินะนี้ เปรียบเสมือนวันเด็กหญิงของญี่ปุ่น ซึ่งเป็นหนึ่งในไม่กี่งานที่จัดขึ้นเพื่อเด็กผู้หญิงเท่านั้น
ว่ากันว่างานเทศกาลนี้ได้รับแนวความคิดมาจากประเทศจีน และถูกดัดแปลงจนกลายเป็นวัฒนธรรมของญี่ปุ่นอย่างสมบูรณ์
ในสมัยเอโดะ เมื่อ 300 กว่าปีก่อน
แรกเริ่มเดิมที วันที่ 3 เดือน 3 ตามปฏิทินทางจันทรคติของจีนนั้น มีงานประเพณี
อยู่ 2 งาน ในงานแรกผู้คนทั้งหญิงชาย ไม่ว่าเด็กหรือผู้ใหญ่จะประดิษฐ์ตุ๊กตากระดาษ
เพื่อเป็นตัวแทนของตัวเองและฝากความเจ็บป่วย ความโชคร้ายไปไว้ที่ตุ๊กตากระดาษแล้ว
นำไปลอยที่แม่น้ำหรือทะเล ส่วนงานที่สอง เป็นการฉลองการบานของดอกบ๊วย (หรือดอกท้อ)
ซึ่งบอกให้ทราบว่า ฤดูใบไม้ผลิที่อบอุ่น กำลังจะมาถึงอีกในไม่ช้า นอกจากนี้ดอกบ๊วยยังเป็นสัญลักษณ์แห่งความสุขของการแต่งงาน
ซึ่งมีความหมายรวมไปถึงการมีลูกเต็มบ้านหลานเต็มเมือง อีกด้วย
จากคอนเซ็ปต์เดิมของตุ๊กตาและดอก บ๊วย บวกกับสภาพวิถีชีวิตและความช่างคิดในแบบญี่ปุ่น
กลายมาเป็นงานเทศกาล ตุ๊กตาฮินะในวันที่ 3 เดือน 3 ตามปฏิทินสุริยคติ ที่มีวัตถุประสงค์ต่างไปจากแนวคิดดั้งเดิมที่รับมา
ส่วนต้นบ๊วยหรือต้นท้อซึ่งเป็นพืชในตระกูลเดียวกับพีชที่มีมากในญี่ปุ่น ถูกปรับให้เข้ากับญี่ปุ่นกลายเป็นเทศกาล
Momono Sekku หรือ Peach Blossom ซึ่งเป็นอีกชื่อหนึ่งที่หมายถึงเทศกาลเดียวกัน
ตุ๊กตาฮินะ ไม่ใช่ตุ๊กตาธรรมดาที่เด็กๆ จะนำมาเล่นกันตามปกติ ในอดีต set
ของตุ๊กตาฮินะถือเป็นสมบัติล้ำค่าของตระกูล ที่ประกอบด้วยตุ๊กตา (อย่างน้อย)
15 ตัว ซึ่งถูกออกแบบอย่างประณีตบรรจง ทั้งวิธีการทำรวมถึงเสื้อผ้าในชุดผ้าไหมญี่ปุ่นแบบโบราณ
ตุ๊กตาบางตัวมีใบหน้าและแววตาที่ดูคล้ายกับ มีชีวิตจริง เพื่อให้ดูเป็นธรรมชาติตุ๊กตาฮินะบางตัวอาจใช้เส้นผมของคนนำมาทำเป็นผมของตุ๊กตา
พอมาถึงตรงนี้ทำให้นึกถึงรายการ โทรทัศน์ญี่ปุ่นรายการหนึ่งซึ่งเคยออกอากาศเกี่ยวกับตุ๊กตาเก่า
(ซึ่งไม่ใช่ตุ๊กตาฮินะ) มีผมที่ทำมาจากเส้นผมของคน เมื่อเวลาผ่านไปหลังจากที่ได้รับมา
5 ปี เส้นผมของตุ๊กตางอกยาวขึ้นจนปิดหน้าตุ๊กตาได้ จะเป็นจริงเท็จอย่างไรไม่ทราบได้
ก็ขึ้นกับวิจารณญาณ ส่วนบุคคล แต่ที่แน่ๆ คือ ยังไม่สามารถอธิบาย ปรากฏการณ์นี้ได้ด้วยวิทยาศาสตร์
นอกจากนี้ ตุ๊กตาฮินะยังเป็นมรดกตกทอดจากรุ่นหนึ่งไปสู่อีกรุ่นหนึ่งในตระกูลใหญ่ๆ
ที่มีประวัติสืบมานานหลายรุ่น set ตุ๊กตาฮินะของมีอายุเป็นร้อยปี ในปัจจุบัน
set ตุ๊กตาฮินะที่วางขายอยู่จะมีราคาเริ่มจากหลายหมื่นเยนไปจนถึงหลายล้านเยน
(อัตราแลกเปลี่ยนเงินประมาณ 100 เยน : 35 บาท ...เดือนมีนาคม 2547) ดังนั้นจึงไม่ต้องถามถึงราคาตุ๊กตาฮินะที่มีอายุเป็นร้อยปี
คำว่า ตุ๊กตาในภาษาญี่ปุ่น เรียกว่า นิงเงียว ซึ่งมีความหมายเหมือนกับคำว่า
ฮิโต กาตะ (ฮิโต หมายถึง คน ส่วน กาตะ หมาย ถึง ลักษณะ) ในพิธีสวดไล่วิญญาณชั่วร้ายจะใช้ตุ๊กตาซึ่งถือเป็นวัตถุที่แทนร่างกายมนุษย์
ที่วิญญาณชั่วร้ายสามารถเข้ามาสิ่งสู่อยู่ได้ จากความเชื่อนี้เอง ถึงแม้ว่าตุ๊กตาฮินะโบราณ
จะมีราคาแพงเพียงใดก็ตาม ถ้ามีขโมยเข้าไป ขโมยของในบ้านแล้วล่ะก็ คงไม่มีขโมยญี่ปุ่นคนไหนอยากขโมยตุ๊กตาฮินะออกมา
(หมายเหตุ...ถ้าตุ๊กตาฮินะถูกขโมยไปด้วย ก็อาจสันนิษฐานได้ว่าเป็นขโมยสัญชาติอื่น)
ครอบครัวสมัยใหม่ที่ไม่มีตุ๊กตาฮินะเป็นสมบัติเก่านั้น จะลงทุนซื้อ set
ตุ๊กตาฮินะ อย่างดี ที่มีราคาแพงระยับเพื่อฉลองการมีลูกสาวคนแรก (อาจรวมทั้งคนถัดๆ
ไปด้วย) บางครั้งอาจมีญาติหรือเพื่อนสนิทมอบตุ๊กตาฮินะบางตัวเป็นของขวัญกับเด็กหญิงตัวน้อย
ปกติ set ของตุ๊กตาฮินะจะถูกจัดวาง บนแท่นขั้นบันได 3-6 ขั้น โดยส่วนใหญ่มี
5 ขั้น (แท่นวางตุ๊กตาในภาษาญี่ปุ่น เรียกว่า Hinadan ซึ่งเป็นคำๆ เดียวกับที่ใช้เรียกที่นั่ง
ของรัฐมนตรีในสภาไดเอตหรือรัฐสภาญี่ปุ่น) มักจะปูด้วยผ้ากำมะหยี่สีแดง จัดโชว์ไว้ในห้อง
ที่ดีที่สุดของบ้านในวันที่ 3 เดือน 3 และจะมีกล่องเก็บรักษาตุ๊กตาอย่างดี
เตรียมไว้เพื่อตั้งโชว์ในปีถัดไป
ตุ๊กตาคู่ที่อยู่บนสุดของชั้นเรียกว่า Dairi-sama เป็นตุ๊กตาจักรพรรดิที่วางอยู่ทาง
ซ้ายมือของตุ๊กตาจักรพรรดินี ชั้นถัดไปเป็น ตุ๊กตาขุนนาง 2 ตัว ตามด้วยตุ๊กตา
Kanjo (นางสนม) อีก 3 ตัว ชั้นล่างเป็นตุ๊กตานักดนตรี 5 ตัว ที่เล่นเครื่องดนตรี
5 ชนิด และแน่นอน ดอกไม้ที่ใช้ประดับ set ตุ๊กตา คือ ดอกพีช
ครอบครัวที่โชว์ set ตุ๊กตาใหญ่ๆ มัก จะชวนเพื่อนๆ เด็กหญิงมางานปาร์ตี้ที่บ้าน
ซึ่งมีอาหารขนม เครื่องดื่ม พิเศษสุดสำหรับงานนี้โดยเฉพาะอันประกอบด้วย Hishimochi
เป็นขนมโมจิ 3 สี (มีสีขาว สีชมพู และสีเขียว) ตัดเป็นรูปสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด
วางเรียงกันเป็นชั้น ลูกกวาดทรงผลไม้ และข้าวเหนียวแดง ผสมกับถั่วแดงที่รับประทานกันเฉพาะวันมงคล
นอกจากนี้ยังมี Shirozake เป็นเหล้าสาเกสีขาวหมักจนได้รสหวาน แต่เด็กๆ จะดื่ม
Shirozake ที่ไม่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ และร่วมกันร้องเพลงของเทศกาลตุ๊กตาฮินะ
รายละเอียดในทุกๆ ขั้นตอนของงาน เทศกาลตุ๊กตาฮินะนี้ ล้วนแต่ใช้สิ่งที่เป็นรูปธรรม
สื่อถึงนามธรรม เพื่อร่วมฉลองอวยพรให้เด็กหญิงเติบโตขึ้นอย่างมีความสุข แต่เหนือสิ่งอื่นใด
นั่นคือ ความรักที่พ่อแม่และคนในครอบครัว ตั้งใจมอบให้ในวันที่ 3 เดือน 3
วันพิเศษสำหรับเด็กหญิงในญี่ปุ่น
