ในชั่วโมงวิชาหนังสือพิมพ์จีนคาบหนึ่ง อาจารย์ได้บรรยายถึงเรื่องโครงสร้างของอุตสาหกรรมหนังสือพิมพ์ในประเทศจีน ให้เหล่านักเรียนฟังแบบคร่าวๆ ว่า รัฐบาลในอุ้งมือของพรรคคอมมิวนิสต์จีนคุมสื่อทั้งหมด หนังสือพิมพ์ในฐานะสื่อมวลชนแขนงหนึ่งก็เช่นกัน ยังไม่มีการอนุญาตให้เอกชนเข้ามาออก หนังสือพิมพ์ได้เองโดยอิสระ (ไม่รวมฮ่องกง)

หนังสือพิมพ์ที่อยู่ในความดูแลของรัฐบาลจีนนั้นจะเรียกกันเป็นชื่อสั้นๆ ง่ายๆ ว่า "ต้าเป้า " ซึ่งแปลความหมายได้ว่า เป็นหนังสือพิมพ์ระดับชาติ ที่มีจำหน่ายทั่วประเทศ อย่างหนังสือพิมพ์หัวยักษ์ใหญ่สุดในเมืองจีนก็คือ เหรินหมินยื่อเป้า , หนังสือพิมพ์ที่เจาะตลาดไปยังคนรุ่นใหม่ จงกั๋วชิง เหนียนเป้า ,หนังสือพิมพ์สำหรับคนมีการ ศึกษาค่อนข้างสูง กวงหมิงยื่อเป้า , หนังสือ พิมพ์ภาษาอังกฤษ จงกั๋วยื่อเป้า เป็นต้น

สำหรับ "ต้าเป้า" นอกจากหนังสือพิมพ์ข้างต้นที่มีเนื้อหารวมๆ แล้ว ก็ยังมีหนังสือพิมพ์เฉพาะสาขา แยกออกไปอีกอย่าง เช่น หนังสือพิมพ์ด้านกฎหมาย จงกั๋วฝ่าจื้อเป้า , หนังสือพิมพ์กีฬา ถี่ยู่เป้า , หนังสือพิมพ์ด้านเศรษฐกิจ จิงจี้เป้า , หนังสือพิมพ์ด้านสุขภาพ เจี้ยนคังเป้า , หนังสือพิมพ์ด้านการศึกษา เจี้ยวยู่เป้า , หนังสือพิมพ์ด้านการทหาร เจี่ยฟ่างจุนเป้า

ทั้งนี้หนังสือพิมพ์หัวอื่นๆ ที่มีการพิมพ์ในเมืองต่างๆ คนจีนจะนับว่าเป็นหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น "เสี่ยวเป้า " ทั้งหมด แม้หนังสือพิมพ์เหล่านั้นจะมียอดขายมากถึงวันละหลายล้านฉบับ อย่างเช่น หนังสือพิมพ์ตามเมืองใหญ่ ไม่ว่าจะเป็นปักกิ่ง เซี่ยงไฮ้ กว่างโจว ฯลฯ ก็ตาม

ในเมืองจีนอันกว้างใหญ่ไพศาล จำนวนหัวของหนังสือพิมพ์ก็ย่อมมีมากขึ้นตามพื้นที่และจำนวนเมือง เป็นเงาตามตัว สำหรับเมืองหลวงอย่างปักกิ่งที่มีประชากรรวมมากกว่า 10 ล้านคน อันมีหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นอยู่หลายสิบหัว หนังสือพิมพ์ที่ได้รับความนิยม มากในหมู่คนเดินถนนนั้นเป็นหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นของ ปักกิ่ง ที่ออกขายกันในช่วงบ่าย-หัวค่ำ ชื่อ เป่ยจิงหว่านเป้า

ความนิยมของหว่านเป้านั้นไม่เพียงจะรับทราบได้จากยอดพิมพ์ที่มีจำนวนทะลุหลักล้านต่อวัน แต่ยังสามารถสังเกตได้จากตามท้องถนนในช่วงหัวค่ำที่ตามแผงหนังสือ หรือตามหัวมุมถนนที่จะมีเสียงตะโกนกันอย่างไม่ขาดสายว่า "หว่านเป้า หว่านเป้า หว่านเป้า!!!"

ภาพคนจีนถือหนังสือพิมพ์อ่านกันอย่างจดจ่อกันไปรถไฟใต้ดิน ป้ายรถประจำทาง หรือตามสวนสาธารณะเป็นเครื่องยืนยันได้อย่างดีถึงแนวโน้มของสังคมจีน ที่มีศักยภาพในการก้าวเข้าสู่ยุคเทคโนโลยีสารสนเทศ

ในช่วงท้ายการบรรยาย มีนักเรียนยกมือถามขึ้นว่า "แล้วทุกวันอาจารย์ซื้อหนังสือพิมพ์อะไรอ่าน?"

"เดี๋ยวนี้ไม่ซื้อแล้ว แต่อ่านเอาจากอินเทอร์เน็ตแทน สะดวกกว่า" คำตอบจากอาจารย์วัย 50 ปลายๆ ทำเอาผมและนักเรียนทั้งห้องสะอึกไปพักใหญ่

สำหรับคนจีน อินเทอร์เน็ตและโลกออนไลน์ได้เข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันของคนจีนชนชั้นกลาง (ที่มีกำลังซื้อ) แทบทุกกลุ่ม ตัวเลขจำนวนผู้ใช้อินเทอร์เน็ตจำนวน 79 ล้านคน ณ ปลายปี 2546 อันนับว่ามากเป็นอันดับสองของโลกรองจากสหรัฐอเมริกา บ่งชี้ได้เป็นอย่างดี

หากจะให้เดาดูแล้ว ความเฟื่องฟูของอินเทอร์เน็ตในประเทศจีนก็คงไม่ผิดไปจากสหรัฐอเมริกาที่ระบุว่า บรอดแบนด์ (Broadband) หรืออินเทอร์เน็ตความเร็วสูง ที่ภาษาจีนเรียกว่า ควนไต้ คือสาเหตุหลักของพฤติกรรมที่เปลี่ยนไปของชาวเน็ตในเมืองจีน เนื่องจากบรอดแบนด์ได้ช่วยให้การเข้าสู่โลก อินเทอร์เน็ตเป็นเรื่องง่าย สะดวก มีความรวดเร็ว ไม่ต้องรอต่อผ่านสายโทรศัพท์ สามารถออนไลน์ได้ตลอด 24 ชั่วโมง ทั้งยังมีราคาค่าใช้จ่ายต่อเดือนไม่แพงเกินไปด้วย โดยในปักกิ่งราคาค่าเช่าอินเทอร์เน็ตความเร็วสูงแบบรายเดือนใช้ได้ไม่จำกัดปริมาณนั้นตกอยู่ที่ราว 100-120 หยวนต่อเดือน (ประมาณ 500-600 บาท)

ในช่วงปี 2546 ที่ผ่านมา แม้ว่าในช่วงต้น-กลางปี ในประเทศจีนจะประสบกับวิกฤติการณ์เรื่องโรคซาร์ส แต่ในช่วงครึ่งปีหลัง การแข่งขันในธุรกิจอินเทอร์เน็ตความเร็วสูงก็รุนแรง และมีแต่ละบริษัทก็มีการงัดเอาสูตรการตลาดมาใช้กันอย่างเต็มที่ทั้งไม่คิดค่าติดตั้ง ลดราคา หรือแม้แต่การแถมคอมพิวเตอร์ให้

การแข่งขันอันรุนแรงดังกล่าวส่งผลให้ตัวเลขจำนวนผู้ใช้อินเทอร์เน็ตความเร็วสูงในประเทศจีน ที่ศูนย์ข้อมูลเครือข่ายอินเทอร์เน็ตจีน (CNNIC) รายงานออกมาราวช่วงปลายปี 2546 สูงถึง 10 ล้านคน

ในแง่ของกลุ่มผู้ใช้งาน ในเมืองจีนอินเทอร์เน็ตไม่เพียงจะได้รับความนิยมเฉพาะในหมู่เด็กและวัยรุ่น หรือกลุ่มผู้มีการศึกษาเท่านั้น แต่ยังกระจายไปถึงในคนหมู่มากด้วย โดยตัวผมเองครั้งหนึ่งเคยพบกับคนขับแท็กซี่ที่บอกว่า ใช้อินเทอร์เน็ตบรอดแบนด์ที่บ้านเพื่ออ่านข่าวสารและพูดคุย ในช่วงดึกหลังเลิกงานแล้วเป็นประจำวันละ 2 ชั่วโมง หรือในกลุ่มผู้สูงอายุ (อายุ 60 ปีขึ้นไป) ก็มีตัวเลขระบุว่า ในจำนวนผู้ใช้อินเทอร์เน็ต 79 ล้านคนดังกล่าวนั้น มีจำนวนเกือบร้อยละ 1 เลยทีเดียว

คงเช่นเดียวกับ "ภาษา" ที่เป็นเครื่องมือในการสื่อสาร หากไม่ทราบเป้าหมายและจุดประสงค์ของการสื่อสาร ภาษาก็คงไร้ความหมายใดๆ "อินเทอร์เน็ต" หากขาดเนื้อหา-ข้อมูลที่หลากหลาย และสังคมที่มีพื้นฐานในวัฒนธรรมการอ่าน อินเทอร์เน็ตก็คงเป็น เพียงแค่ห้องสมุดใหญ่ยักษ์ที่ไม่มีใครสนใจเข้าไปใช้บริการ

นับว่าเป็นความโชคดีของคนจีนที่เทคโนโลยีแห่งศตวรรษที่ 21 นี้ไม่เพียงนำมาแต่ความสะดวกสบายในการติดต่อสื่อสาร หรือความบันเทิงเท่านั้น ในแง่ของ "เนื้อหา (Content)" ที่เป็นภาษาจีนยังถือว่ามีให้อ่าน ค้นหา และศึกษาหาความรู้เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ แม้จะไม่มากมายเท่าภาษาอังกฤษอันเป็นภาษากลางของโลกอินเทอร์เน็ต แต่ก็เคยมีการคาดหมายกันว่าในไม่ช้าไม่นาน ภาษาจีนคงกลายเป็นภาษาที่สองบนโลกอินเทอร์เน็ตเป็นแน่

อย่างเช่น หนังสือพิมพ์ภาษาจีนที่ผมกล่าวถึงไปเกือบสิบฉบับข้างต้นนั้นต่างก็มีเว็บไซต์เป็นของตัวเอง ที่ Update ข่าวสารใหม่ๆ กันอยู่ตลอดเวลา

ขณะที่ในส่วนของเครื่องมือค้นหาทางอินเทอร์เน็ต หรือ Search Engine อันเป็นหนึ่งในหัวใจของโลกอินเทอร์เน็ต แม้ Google จะนั่งแป้นเป็น Search Engine อันดับหนึ่งของระดับสากล แต่สำหรับผู้ใช้ภาษาจีนแล้ว Search Engine อันดับหนึ่งของจีน อย่างเช่น ไป่ตู้ หลายครั้งดูเหมือนจะมีศักยภาพในการค้นหาข้อมูลและภาพที่ดีกว่า Google มากนัก